Koman, Jaworska, Meehan, Filipek, Belczenko, Birenbaum, Fragos

I

Dorota Koman

Credo

Im bardziej cię potrzebuję

tym bardziej cię nie ma

Im bardziej cię nie ma

tym bardziej cię potrzebuję

Boże

na pewno jesteś mężczyzną

*

Dorota Koman – polonistka, redaktorka książek, popularyzatorka literatury. Pisze wiersze – wydała 9 tomików: od „Freud by się uśmiał”(Kraków 1992) do „Maszyny do czytania”. (Warszawa 2015); wybory jej wierszy wydane zostały na Białorusi („36 m2 myśli”, tłum. AndrejKhadanowich), Słowacji (tłum. Peter Milčák), i w Bułgarii („Wszystkie czułe słowa” ŁyczezarSeliaszki); tłumaczona też m.in. na angielski, niemiecki, czeski, węgierski. Śpiewa wiersze (w większości z muzyką przyjaciół, czasem – własną; nagrała 2 płyty).

W krótkich formach poetyckich stara się zapisywać to, co najbliższe i najtrudniejsze do nazwania. Od 1993 roku należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Wiersz pochodzi z tomiku Słownik obcych wyrazów

Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 1994

Fot. Dorota Koman

II

Marzena Jaworska

Haczyk

Przed nami kilka wyschniętych na wióry drzew

wyścielony trocinami czyściec.

Zanim wjedziemy do lasu kręcimy się

bez celu wokół ronda

z włączonym kierunkowskazem

prawym jak my.

Tu kończy się dotychczasowość miasta

i wyrasta ciernisty głóg.

Przy dobrej pogodzie z omszałej kory

da się odczytać przyszłość.

Zaczyna się od dymu z komina,

fusów kawy na blacie wspólnego stołu.

A po latach wychodzi,

że życie miało na nas pewien haczyk,

schowany głęboko na dnie szafy.

*

Marzena Jaworska urodzona na Podlasiu, od ponad dwudziestu lat mieszkanka prawobrzeżnej Warszawy. Publikowała m. in. w Przeglądzie Artystyczno-Literackim, Studium, Frazie, Lampie i Iskrze Bożej, Autografie, FA-arcie, Toposie, Magazynie Literackim, Ricie Baum, eleWatorze, Helikopterze. Laureatka kilkudziesięciu ogólnopolskich konkursów literackich. Wydała tomik z wierszami dla dzieci Fiszki oraz arkusz poetycki Historie sieroce.

III

Paula Meehan

Zła wróżka

Noc, kiedy była chrzczona:

muzyka wyła z głośników, warczały samochody,

trąbki, syreny, bębenki,

całą noc, że nikt nie zasnął.

Ktoś kogoś dźgnął, poszła w oknie szyba.

Karoseria zarysowana kluczem. Jakiś chłopiec

dostał butelką w twarz,

inny porzygał się w ogrodzie.

Myślę o tym, mijając jej dom.

Musi mieć teraz lat osiem lub dziewięć,

jej twarz to zawstydzony księżyc

za poruszoną żaluzją.

Przełożył Jerzy Jarniewicz

*

Paula Meehan (ur. 1955 w Dublinie) – poetka oraz dramaturg radiowy i teatralny, zajmuje się także tańcem ulicznym, tańcem współczesnym, performance`em i sztukami plastycznymi. Nauki pobierała w m.in. w klasztorze św. Michała w Finglas, z którego została wydalona za zorganizowanie buntu. jej wiersze, wykorzystują mowę potoczną i anegdotę, sa naznaczone feministyczną świadomością, zdystansowaniem i ironią, obracają się w kręgu prywatności, sięgają do historii rodzinnej, otwierają się również krytycznie na obszar publiczny: polityki, religii, historii.

Jerzy Jarniewicz (ur. 1958) – polski filolog angielski, profesor nauk humanistycznych (2015), poeta, krytyk literacki i tłumacz (głównie literatury anglojęzycznej).

Śladem poetki w Babińcu:

https://www.facebook.com/…/a.320315781691…/844434565946407/…

IV

Agnieszka Filipek

Prowansja

pamiętasz tamto lato kiedy

znaleźliśmy stare pudełko z zakurzoną lawendą

na parapecie w tym wynajętym

pokoju z widokiem w Prowansji

wyrzuciliśmy to

nie wiedząc co robimy

rano gdy moja stopa

dotknęła białej podłogi zobaczyłam

skorpiony otaczające łóżko

me krzyki musiały postawić

na nogi całą ulicę

gospodyni wbiegła do pokoju

zmiotła skorpiony z ziemi

i wyrzuciła je przez okno

zamachała na nas ścierką

krzycząc coś po francusku

czego nie zrozumieliśmy

potem wyjęła pudełko lawendy

z kosza na śmieci i położyła je z uśmiechem

z powrotem na parapecie

*

Agnieszka Filipek urodzona w 1982 r. Pochodzi z Lubina w województwie dolnośląskim. Pisze zarówno w języku ojczystym, jak i angielskim oraz tłumaczy w tych językach. Jej utwory ukazały się w ponad 40-tu międzynarodowych publikacjach w krajach, takich jak Polska, Irlandia, Stany Zjednoczone, Indie, Hongkong, Anglia, Bangladesz, Kanada, Walia, Irlandia Północna, Niemcy i Iran. Kilka jej wierszy zostało przetłumaczonych na język niemiecki i perski.

Więcej na www.agnieszkafilipek.com

V

Natalija Belczenko

***

Wczoraj włożyłam spodnie swojego ojca.

Teraz są mojego rozmiaru.

Dobrze pamiętam go w nich,

kiedy był w podobnym wieku.

Opalonego. Nieuchwytnego.

Czy to ja tak wolno biegłam dośrodkowo?

Tam, gdzie majaczyły spodnie koloru kawy z mlekiem,

a nie mdlącej gorzały.

Biegłam przez tych, którzy zawsze byli dużo starsi ode mnie.

Pewnie szukając wędkarza, fotoamatora,

hodowcy pomidorów pod świetlówką

na moje bożonarodzeniowe urodziny,

inżyniera elektryka, odległego

w lasach swojego dzieciństwa,

tego, kto w wieku czternastu lat

po raz pierwszy zobaczył żarówkę.

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Natalija Belczenko (1973) – ukraińska poetka i tłumaczka, pisząca po rosyjsku i ukraińsku. Mieszka w Kijowie. Absolwentka Wydziału Filologicznego Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki. Autorka ośmiu książek poetyckich, ostatnio wydała „Znaky i znady” (2018). Otrzymała Nagrodę Huberta Burdy (Niemcy, 2000) oraz nagrodę Fundacji im. Łesi i Petra Kowałewych (USA, 2019). Redaktorka czasopisma „Szo”. Stypendystka programu Ministra Kultury RP „Gaude Polonia” (2017). Członkini ukraińskiego PEN Clubu.

#środyzAnetąKamińską

VI

Halina Birenbaum

Mój Ojciec

Ojciec czytał nam wspaniałe pieśni

Ze starych ksiąg

Wypełniony wzruszeniem i podniosłością

Przekazywał nam ich piękno

Wtedy nie rozumiałam ich treści

Ale ojca przejęcie i zachwyt

wchłaniałam

Ojciec tłumaczył nam znaczenie świąt

Czytał legendy o poświęceniu Chany

Cudzie Hanukah

o bezgranicznym oddaniu wierze -

Nie bardzo rozumiałam

Obca była mi nawet mowa

Jego żarliwych modlitw

Ale kochałam wzruszenie Ojca

Wyraz twarzy - blask w jego oczach

Gdy czytał lub modlił się

Do dziś żyje we mnie ten obraz

Gdy bombardowano we Wrześniu Warszawę

Ojciec niemal płakał w swej niemocy

Nasz dom wtedy się spalił

W Wielki Dzień Sądu żydowski Jom Kipur

Wybiegliśmy na płonącą ulicę

Ojciec mocno ściskał moją rękę

Wpatrywał się we mnie rozpaczliwie

Jakby usprawiedliwiając się...

Zapamiętałam jego spojrzenie z Tamtych dni

W getcie modlił się więcej niż dawniej

Szukał ratunku w Bogu

Porzucanym przez wielu pośród okropności

Pierwszy raz widziałam go płaczącego jak dziecko

Na wieść o śmierci dziadka w Białej Podlaskiej

Ojciec miał wtedy czterdzieści kilka lat...

I odtąd modlił się jeszcze częściej -

Ludzie w getcie puchli z głodu

Umierali na ulicach - my jeszcze mieliśmy chleb

Uczyliśmy się nawet w "kompletach"

Z książek pozostałych po pożodze...

Kilka teatrów nadal grywało w getcie

Mój starszy brat zdobył raz bilety

W Feminie wystawiano Księżniczkę Czardasza

Ojciec nie wybaczył - nie mógł pojąć

Jak można pójść do teatru gdy zwłoki

Gdy umierający zalegają ulice?!

Nie rozumiałam, nie słuchałam jego głosu

Do dziś jego słowa i głos dźwięczą mi w uszach -

Ojciec mówił że nie wolno sprzeciwiać się rozkazom

Wspominał straszną nazwę-karę: Auschwitz...

W swej naiwności nie doceniał morderczych planów

Nazistowskich niemieckich okupantów!

Matka miała przeciwne zdanie -

Ojciec kochał pieśniami, modlitwami

Rozpaczą wobec grozy

Matka zmaganiem lub godzeniem się z losem

Ojca posłusznego Bogu i ludziom zabili w Treblince

Walczącą i na przemian godzącą się z losem Matkę

Zabili i spalili na Majdanku

Czy kiedyś naprawdę Oni byli? Miałam ich?

Ich obraz wyziera z moich oczu wraz z ich męką

Poprzez moje oczy Oni uśmiechają się, płaczą

Prowadzą mnie po moich wszystkich drogach

Żyją - póki moje oczy na zawsze się nie zamkną.

*

Halina Birenbaum (1929) – ocalona z Holocaustu polsko-żydowska poetka, tłumaczka, pisarka, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, której twórczość przetłumaczona została na kilka języków.

VII

Emily Fragos

19 walców Szopena

Śnieg prószy z krokwi różowych, nabrzmiałych chmur,

światło księżyca zalewa wiejskie pola.

Rozwarstwione mięso z ryby, sok z brzoskwini,

rzeki jeszcze srebrne zanim nazwaliśmy je barwami.

Całe poczęcie: niewykształcone kończyny i miękkie podbrzusza,

twarze wyciągnięte na podobieństwo samego diabła. Samego

diabła! Okręt, który żegluje w kierunku snów Achillesa,

ku pałacom głuchych, w stronę szmerów w pokojach stuleci.

Nawoływania synogarlic, płynne, rozwirowane tańce.

Na Ziemi jak i w niebie, piękno bez powodu.

Przełożył Janusz Solarz

*

Emily Fragos jest poetką nieco tajemniczą. Nie znalazłem informacji gdzie się urodziła. Ukończyła Syracuse University. Studiowała na Sorbonie i na Columbii. Na tej ostatniej też uczy. Była też redaktorką tomu listów swojej imienniczki, Emily Dickinson. Mieszka w Nowym Jorku. Otrzymała stypendium Fundacji Guggengeima. W jej poezjach wybranych, zatytułowanych Hostage (2011), nie ma, jak sprawdziłem, żadnych dodatkowych informacji.

#poniedziałkizJanuszemSolarzem

Fox, Rankine, Wiktorowska-Chmielewska, Pryga, Sawka, Kacperowska, Perillo

I

Marta Fox – Paznokcie

Którą część swojego ciała uważasz za najładniejszą,

pyta dorastająca córka. Nie wiem, co odpowiedzieć.

Jestem z pokolenia, które nie wpatrywało się w ciało

jak w przenajświętszy obrazek.

Już wiem, mówi. Najładniejsze masz paznokcie.

Uśmiecham się. Rzeczywiście, kształtne.

Nie przyszło mi do głowy, że i one są ciałem.

Jak się czujesz, pyta zaprzyjaźniony lekarz.

Choroba zniszczyła mi paznokcie, żalę się

i wsuwam ręce głębiej w rękawy swetra.

Kiwa głową, bo kto jak nie on, wie najlepiej,

co choroba zrobiła z jego żoną.

Na chuj ci paznokcie, wykrzykuje radośnie.

I nagle wszystko wraca na swoje miejsce.

2019

*

Marta Fox – Katowiczanka. Poetka, powieściopisarka, eseistka. Autorka ponad 40 książek. Jest mistrzynią literatury „dla kobiet”. Także popularną pisarką dla młodzieży. Kilkanaście jej powieści to bestsellery wydawane nieprzerwanie od ponad 20 lat. Poezja Marty Fox tłumaczona była na języki: niemiecki, portugalski, hiszpański, angielski, francuski. Popularność zdobyły jej poetyckie modlitwy do św. Rity. Dwukrotnie nagrodzona przez International Board on Books for Young People. Otrzymała Złoty Telefon, odznaczenie „Niebieskiej Linii”, Ogólnopolskiego Pogotowia do Walki z Przemocą w Rodzinie, dwukrotne Grand Prix w Ogólnopolskim Konkursie Literatury Miłosnej, Nagrodę Hanysa, Nagrodę Kobieta Humanitas, odznakę Zasłużony dla Kultury Polskiej, Nagrodę Marszałka Województwa Śląskiego, Prezydenta Miasta Katowice i tytuł baronowej od Polskiego Ruchu Monarchistycznego . Ostatnio wydane książki: Wariatka, która czyta, Ten pierwszy raz w Ornecie, Święta Rito Przebaczająca.

Strona internetowa autorki: www.martafox.pl

II

Claudia Rankine

Pogoda

Na skrawku papieru w archiwum napisano

Zapomniałem zabrać mój parasol. Okazuje się,

że w czasie pandemii wszyscy, a nie jedynie filozof,

są bez niego. Szamoczemy się w posusze informacji

zatajanych przez maklerów z dojściem. Kropla po kropli.

Maski na twarzach? Nie, tak. Trzymanie się na dystans?

Sześć stóp pod ziemią z niewyjaśnionych przyczyn. Czerń.

Tylko my i granatowi przyciskający szyję kolanem

całym ciężarem mężczyzny w granatowym mundurze.

Osiem minut i czterdzieści sześć sekund.

Ostatecznie, Nie mogę oddychać kończy się

uduszeniem, pożegnaniem się z tym światem,

a póżniej wzywaniem mamy, wezwaniem

do protestu, ogień, szkło, do wymawiania ich imion,

ich imion, białe milczenie równa się przemocy,

przemocy z powtórki, zmilitaryzowana policja

prowokuje by użyć gazów łzawiących, lecą pociski

i zamieszki biorą swoje żniwo, spalają do szczętu.

Umowy, które robią z nas społeczeństwo zmuszają

nas by zburzyć ten nieład. Pokój. Wyszliśmy na ulice

by naprawić przyszłość. Przy drzwiach jest parasol,

nie na dzień wczorajszy, ale na pogodę, która

jest tutaj. Mówię pogoda, ale mam na myśli

sposób rządzenia, który szafuje śmiercią

i nazywa to życiem. Mówię pogoda, ale myślę

Listopad, którego nic nie powstrzyma. Tym razem

nic i nikt nie będzie zapomniany. Jesteśmy tu na burzę,

która burzy, bo to co nam zabrano ma znaczenie.

Przełożył Janusz Solarz

________________________________________________

Weather

On a scrap of paper in the archive is written

I have forgotten my umbrella. Turns out

in a pandemic everyone, not just the philosopher,

is without. We scramble in the drought of information

held back by inside traders. Drop by drop. Face

covering? No, yes. Social distancing? Six feet

under for underlying conditions. Black.

Just us and the blues kneeling on a neck

with the full weight of a man in blue.

Eight minutes and forty-six seconds.

In extremis, I can’t breathe gives way

to asphyxiation, to giving up this world,

and then mama, called to, a call

to protest, fire, glass, say their names, say

their names, white silence equals violence,

the violence of again, a militarized police

force teargassing, bullets ricochet, and civil

unrest taking it, burning it down. Whatever

contracts keep us social compel us now

to disorder the disorder. Peace. We’re out

to repair the future. There’s an umbrella

by the door, not for yesterday but for the weather

that’s here. I say weather but I mean

a form of governing that deals out death

and names it living. I say weather but I mean

a November that won’t be held off. This time

nothing, no one forgotten. We are here for the storm

that’s storming because what’s taken matters.

*

Claudia Rankine urodziła się w 1963 roku w Kingston na Jamajce. Należy do najbardziej wpływowych współczesnych poetek amerykańskich. Jej książka, Obywatel, amerykański liryk, wydana w 2014 roku, zdobyła tyle nagród, że nie sposób wymienić tu wszystkich z braku miejsca. Jest jedyną jak dotąd książką, którą wyróżniono jako dzieło poetyckie i pracę krytyczno-literacką. Uhonorowana stypendium z Fundacji MacArthur „dla geniuszy”, Ranine przeznaczyła te pieniądze na utworzenie instytutu, który zajmuje się studiowaniem relacji międzyrasowych jako konstruktów kulturowych.

III

Agnieszka Wiktorowska-Chmielewska

432 Hz

Jak osesek. wtulona w lewe ramię

ogrzewa mięsień cudu. leżymy sobie -

w te ostatnie dni - w zielonym pokoju.

na ekranie reklama: kupując durex

wspierasz walkę z AIDS na świecie.

nie chcę walczyć dla świata, przeciw,

z - chcę przytulać i ogrzewać,

wspierać, jak śpiące kocię matkę.

*

Agnieszka Wiktorowska-Chmielewska (19.06.1976) - poetka, pisarka, dramatopisarka, scenarzystka, absolwentka Studium Literacko-Artystycznego na Wydziale Polonistyki UJ w Krakowie. Autorka poemiku „i tu, i tu” (2014) nagrodzonego w konkursie Miasta Krakowa na Książkowy Debiut Poetycki 2014 oraz nominowanego do nagrody Złoty Środek Poezji 2015, a także „Szczęściodołów” (2016), „Kręgu ochronnego” (2018) , „Trójki” (2018) i „impresji” (2019). Autorka scenariuszy oraz sztuk teatralnych. W 2020 roku ukaże się zbiór opowiadań „Dzielnica (bez) cudów” - I nagroda w IV Konkursie Literackim im. Macieja Słomczyńskiego oraz książka poetycka „przesłuchanie” - I nagroda w 11 konkursie na zbór wierszy o Złoty Syfon Scherffera. Współzałożycielka i redaktorka Babińca Literackiego.

Śladem autorki - https://business.facebook.com/…/a.3203157…/760873294302535/…

IV

Sylwia Pryga – Matki karimatki

Ile razy narzekałaś na swoje dziecko. Krzyczałaś, bo chciało byś poczytała mu bajkę, a ty malowałaś paznokcie. Ja od dawna nie kupuję lakieru, a bajki piętrzą się na półkach.

Chodź ze mną. Coś ci pokażę. To tylko chwila, do Pierwszej Gwiazdki jeszcze daleko.

Sala nr 1. Izolatka. Do Kubusia nikt nie przychodzi, nie wolno. Odwiedzają go tylko postacie w maskach i plamy z sufitu w ciut przykrótkich snach.

Sala nr 2. Mati i jego mama. Przez trzy lata tu był ich dom. Przytwierdzili jego chude ciałko do jakiejś maszyny z tysiącem rurek, która żyła za niego. Teraz uśmiecha się tam z góry. Zabrakło nadziei. Zabrakło odważnych.

Sala nr 3. Też już pusta, lecz pełna zapachu adrenaliny. Odbija się jeszcze echem od ścian lament rodziców i klekotanie drewniaków. A ten monitor i jego pip pip piiiippppp. Przeraźliwie głośne, paradoksalnie milczące.

Sala nr 4. Piotruś z bidula. Ponoć, matka pijaczka, chcąca odebrać mu życie zanim jeszcze wydała na świat. Teraz pochyla się nad łóżeczkiem skruszona, zabierając małemu tlen.

Sala nr 5. Tu gęsto, śmierdząco i głośno. Stukają tipsy. Szeleszczą papierkami po czekoladach zajadając stres. Na parapetach piętrzą się butelki z mlekiem i karimaty. Pachnie kawa.

Sala nr 6. Moja ulubiona. Na łóżku uśmiecha się wierzgając nóżkami i rączkami maleńka Zuzia. "Curly Sue" i jej loczki kręcące się dookoła buzi. Tak jak u jej mamy.

No idź już. Tych sal zbyt dużo. A ty jeszcze musisz pomalować paznokcie. Pięknie stół nakryłaś, zaraz goście. Pachnie choinką i barszczem. Ja ciągle czuję smółkę. A to moja sala.

Sala nr 7. I moje siedem lat szczęścia w nieszczęściu.

Zmęczona jestem. Dobrze, że mam trochę miejsca na karimatę.

*

Sylwia Pryga, rocznik '79, pochodzi z Lublina. Jest mamą niepełnosprawnego Kacperka, w ciągłym biegu marzycielką. Czasami przystaję, by złapać oddech na swojej wsi. Wystąpiła w kilku antologiach, publikowała w Nowych myślach, Helikopterze, Przekroju. "Piszę, bo lubię, ponoć rozdaję emocje".

V

Marjana Sawka

Fajka

Nduce Otionie

She’s been long dead

But she returns with

Every pipe I see,

Old woman with the pipe,

Chip of the rare breed.

(From “Grandma’s Pipe”

by Nduka Otiono)

i kiedy czytałeś

o babci

która nabijała swoją

niezwykłą brązową fajkę

(czy podobna jest do huculskiej?)

myślałam boże

jak musiałeś kochać

te ciemnoorzechowe palce

w zwykłym jej rytuale

skręcania listków tytoniu

pozłacanopiwnych

o męskim przesiąkniętym dymem zapachu

i z męską karmą

podążać za horyzont

zostawiając kobietę

w przejrzystej takiej samotności

z niezagojonym smutkiem

z jedyną wiarą w to

że nie ma nic słodszego

od zemsty

chyba że ten dym

z maleńkiej fajeczki

może zapach dziecka

śpiącego na ścierpniętej prawicy

może ciepłe osmalone ciało

i krew

słodkawa do mdłości

...jak ciężko

jak ciężko

trafić boga wojny

w miejsce

gdzie powinno mieścić się serce

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Marjana Sawka (1973) – poetka i tłumaczka. Mieszka we Lwowie. Ukończyła filologię ukraińską na Uniwersytecie Lwowskim. Współzałożycielka i redaktorka naczelna Wydawnictwa Starego Lwa. Autorka tomików: „Ohołeni rusła” (1995), „Malunky na Kameni” (1998), „Hirka mandragora” (2002), „Kochannia i wijna” (wspólnie z Marianną Kijanowską; 2002), „Kwity cmynu” (2007), „Boston-jazz” (2008), „Tiń ryby” (2010), „Pora płodiw i kwitiw” (2013), „Łysty z Łytwy / Łysty zi Lwowa” (wspólnie z Marianną Kijanowską; 2016), „Optyka Boha” (2019). Wydała również kilka książek dla dzieci. Laureatka nagrody wydawnictwa Smołoskyp (1998) i Międzynarodowej Nagrody Dziennikarskiej im. Wasyla Stusa w dziedzinie poezji (2002). Członkini ukraińskiego PEN Clubu. Magazyn „Focus” dwukrotnie zaliczył ją do stu najbardziej wpływowych kobiet na Ukrainie. W 2016 roku tygodnik „Business” umieścił ją na liście „40 osobowości, które zmieniają kraj”. W Polsce jej wiersze były drukowane w „Studium” i „Akcencie” (tłum. Aneta Kamińska i Andrij Porytko), weszły również do antologii „Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska” (2011, red. i tłum. Aneta Kamińska).

#środyzAnetąKamińską

VI

Dagmara Kacperowska – Dialog

mówisz do mnie w tonacji putinowskiej propagandy,

kiedy już wiem na pewno, że wygrał kolejne wybory.

dzień jak co dzień, pijemy wódkę w towarzystwie

Włodzimierza Iljicza Lenina z antykwariatu

przy Placu Czerwonym i prowadzimy sobie te zimne dialogi.

kelner z lewa nas obserwuje rozprawiając z kimś

o syberyjskiej tundrze. klient z prawej zamawia ekspresowo taksówkę.

nam się nigdzie nie spieszy. za oknem płynie

przedwiośnie, moskiewski tłum i czarna wysłużona wołga.

*

Dagmara Kacperowska – pedagog, muzealnik, poetka. Teksty publikowane były m.in. w eleWatorze, Odrze, Inter, Szufladzie, Wytrychu, Helikopterze, Migotaniach, Fundacji na Rzecz Kultury i Edukacji im. T. Karpowicza, Gazecie Kulturalnej, PKPzin, Obszarach Przepisanych, Nowym BregArcie, Akancie. Pisze wiersze oraz recenzje do wystaw sztuki współczesnej. W styczniu 2018 ukazał się debiutancki tomik zatytułowany martwy sezon wydany przez poznańskie wydawnictwo Fundacja Otwarta Na Twórczość. Kilkukrotnie nagradzana w konkursach poetyckich. Mieszka w Kłodzku na Dolnym Śląsku.

VII

Lucia Perillo

Le Deuxième sexe

Sławny polski poeta nazywa Simone de Beauvoir nazistowską wiedźmą,

ale dla mnie na zawsze już pozostanie swoją głośną książką,

tą z wycinanką z Matisse’a na okładce,

z konturem smutnej nagiej kobiety. Zabierałam ją ze sobą do lasu,

gdzie my, studentki, szukałyśmy w niej powiększonej perspektywy,

tak jakby mogła nam powiedzieć na co mogą się przydać

wszystkie dziwne ostrza w naszych szwajcarskich scyzorykach —

drewno na ognisko układałyśmy w kształcie chaty z bali lub wigwamu,

mały domek budowany po to by go spalić.

To mogłoby być metaforą:

Simone jako wietrzyk poddmuchujący wilgotne płomienie,

chmura z parą warg, które stały się niepraktyczne

gdy zaczęliśmy używać benzynę. A jednak

nauczyła mnie jednej lekcji, która jest wciąż aktualna:

nie ma co czytać książki w miękkich okładkach na deszczu

bo obrzmieje kilkakrotnie powiększając swoją objętość,

a jeśli tak się zdarzy, że byłaby to gruba książka, będzie

wielka jak pustak. W tym kontekście wyobrażałam sobie Simone jako

ogromną babę, do czasu (dużo później) aż przeczytałam, że była karlicą —

wyobraźcie sobie gdybyśmy wzięły Gertrudę Stein, ciągle jeszcze

budowałybyśmy zaprzęg na tyle mocny by uniósł jej ciało.

Drugą rzeczą, którą pamiętam jest fraza, rozwarstwienie świata —

co znaczy, że ty jesteś skazana na gotowanie i pranie

podczas gdy twój chłop uwodzi wszystkie twoje przyjaciółki w Paryżu.

Jasne, że możesz wsadzić mokrą książkę do piekarnika

i próbować upiec ją jak ciasto. Tyle, że szwy w okładce bedą wciąż mokre,

nawet gdy stronice wzrosną jak pomarszczone francuskie pieczywo.

Jeśli zaś chodzi o pranie, lepiej gdy będę trzymać się z daleka,

tym bardziej z moim przyzwyczajeniem by upychać

chusteczki w rękawach. Zawsze tak jest,

że pragnę być nadzwyczaj uważna, a i tak wszystko

wychodzi z prania jak ta polana, na której się obudziłyśmy.

Pokryta płatkami, które, tak się składa, były jak najbardziej realne:

wszędzie dookoła był śnieg. Co po francusku brzmi bardziej la-di-da.

Ale potem wzeszło słońce i cały ten la neige przepadł

jak te rozdziały, które znudziły nas na tyle by je po prostu pominąć.

Przełożył Janusz Solarz

*

Lucia Perillo (1958-2016) była świetną poetką, której zabrakło czasu by stać się poetką wielką. Poznałem ją osobiście w 1987 roku gdy przyjechałem na studia w Syracuse University. Ona właśnie skończyła swoje studia, ale przez jeszcze jakiś czas mieszkała w tym mieście sławnym z obfitych opadów śniegu. Byliśmy dwa lub trzy razy w większej grupce przyjaciół na pizzy i piwie. Nie wiedziałem wtedy jakie mam szczęście, jak wielu z młodych ludzi w moim wieku z tego towarzystwa stanie sie uznanymi pisarzami. Byli wśród nich George Saunders i Tom Perotta, dwaj uznani obecnie prozaicy. Ten pierwszy uważany za najwybitniejszego obecnie autora opowiadań. Ten drugi za mistrza portretowania życia przedmieść, a kilka jego książek, sfilmowanych, zapewniło mu finansową niezależność, wzmocnioną posadą profesorską na Harwardzie. Wśród nich, i wszyscy to wiedzieli, Lucia Perillo była wyjątkowa. Przyszli pisarze niechętnie chodzili na zajęcia z teorii literatury, a Lucia brylowała na nich. Studiowała poprzednio ochronę środowiska, świetnie pływała, miała w sobie jakiś moralny blask. W jej towarzystwie nie opowiadano głupich dowcipów. No i najważniejsza sprawa: wszyscy podziwiali jej wiersze. Jej nauczycielami w Syracuse byli Hayden Carruth, legendarny poeta i redaktor miesięcznika Poetry, oraz Tess Gallagher, poetka i żona Raymonda Carvera. Ci ostatni byli, przez ponad rok, moimi sąsiadami. W każdy wtorek wystawiałem na chodnik ich śmieci.

Mniej więcej w tym samym czasie wykryto u Luci Perillo stwardnienie rozsiane, czyli, mówiąc bardziej dosadnie, wydano na nią wyrok powolnej śmierci. Póki mogła uczyła nieco, pisała bez przerwy. Postępująca choroba przykuła ją do wózka inwalidzkiego, a ona nie przestawała pisać. Po drodze otrzymała stypendium Fundacji McArthur’a dla “geniuszy.” Jej wiersze są jedyne w swoim rodzaju, rozlewne, ale też pisane z wielką dyscypliną, przewrotne, co często jest wyrazem erudycji autorki, feministyczne bez nachalnej propagandy. Smutno gdy ktoś kto już dowiódł, że ma talent nie ma szansy wykorzystać do końca swojego potencjału.

#poniedziałkizJanuszemSolarzem

Kadyjewska, Rykowska-Kowalik, Kušar, Klubowicz, Tkaczyk, Radomska, Pastan

I

Katarzyna Kadyjewska

Więzienie

źle mi tu

zaglądam często

przez kraty ogrodzenia

na zewnątrz

patrzę na tych

którzy stąd wyszli

mają już spokój

zazdroszczę im

źle mi tu

torturują nas

brakiem pracy

bólem zębów

śmiercią bliskich

pieniędzmi kończącymi się za wcześnie

rakiem zjadającym po kawałku

innymi ludźmi

zgubioną książką z biblioteki

utratą przyjaciół

którzy nigdy nimi nie byli

lękiem przed operacją

komornikiem

i pijanym mężem

zbliżam twarz do krat

spoglądam długo

oni

którzy się stąd wydostali

odbyli już karę

niektórym udało się uciec

nie wyjdę stąd

za dobre sprawowanie

nie obejmie mnie amnestia

nikt mnie nie uratuje

skazana na dożywocie

tkwię za kratami

życia

18 listopada 2014 r.

*

Katarzyna Kadyjewska (1968) – z wykształcenia polonistka, z zawodu nauczycielka, z zamiłowania niezmordowana producentka słów układających się w teksty literackopodobne, uczestniczka konkursów literackich. Dwukrotna finalistka Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Janusza Różewicza, laureatka ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów poetyckich: „Zainspirowani Dobrem”, „O Palmę”, Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Feliksa Raka, zdobywczyni kilkunastu wyróżnień. Dyplomy i twórczość trzyma w szufladzie.

II

Agnieszka Rykowska-Kowalik

Justyna

noszę na dłoniach Justynę;

szczyt brzucha próbuje sięgnąć nieba,

z pępka rozwija się nasturcja – obrasta.

nabrzmiewają czerwone krople rosy. świt.

Justyna: złe podwórko z kurzymi łapkami,

wokół pępka i sutków kwitną blizny,

zabudowania mówią, szepczą mury, dymią pogorzeliska:

dobrze, że rodzice przysłali cię na korepetycje. czternaście lat. śliczne cycuszki

zdziera z włosów nadpalone zapałki, zmywa krew.

zakłada czerwoną dziecinną czapkę z koralikami.

w przedwczesne zmarszczki, niczym piłę w drewno,

zanurza drobne palce.

bierze do ust koraliki. rozgryza.

z czasem nauczyła się pluć. dobrze pluć.

*

Agnieszka Rykowska-Kowalik – Należy do pokolenia lat siedemdziesiątych. Wiersze i krótkie formy prozatorskie publikowała w ogólnopolskiej prasie literackiej w „Afroncie”, „Akancie”, „Odrze” i w internecie, na łamach „Helikoptera”, „Pisarze.pl” oraz w „Pocztówkach literackich Pana Karola Maliszewskiego”. Była bibliotekarka, pracowała w Głównej Bibliotece Lekarskiej. Po pracy i latach mieszkania w Warszawie, powróciła w rodzinne strony w okolice Ciechanowa. Prywatnie mama czternastoletniego syna.

III

Meta Kušar – 86. rozmowa z wielką materią

Dzika siła zstępuje z ksiąg. Tam są zdania. Jedne zjesz,

przeżujesz, zwymiotujesz, wydalisz, inne pozostaną w środku.

W środku wciąż ciągnie mnie gdzieś na bok. Korzenie mają

zupełnie inne nitki niż wersy. Kiedy fale cię noszą i uderzają,

nie nastroszasz się i nie płaczesz. Badasz wodną siłę. Jej silnik

pędzi jak myśl noc i dzień. Wszechwiedza to mniej

niż drzazga. Kiedy przychodzi na ciebie kolej, zapalasz się i trzask

jest niepowtarzalny. Na Bydgoszcz opada spokój. Cienki.

Głodna jestem, zmęczona, spragniona. Pruskie mieszczaństwo proponuje mi

zachodzący blask. Płoszą mnie płaszcze ludzi.

Od kiedy znam bankructwo? Co się dzieje, że ja we mnie

skacze, zbiera promień i poświęca na cząstki, kostki, więzi i sumienia?

Ze światłem wpycha w obrazy, które mnie oczarowują. Pilnuje snów,

które wybiegają z kopert listowych i słuchawek i poprzez noc

z powrotem do listów, z powrotem do uszu. Policjanci świecą w twarze,

w te całkowicie zapomniane i te nigdy zapomniane.

Mamusiu moja, ty jesteś ziarnem? Kluczykiem do spichlerza?

Ja jestem ziarnem w spichlerzu. Jedno jedyne ziarno na kartce papieru.

Tylko kiedy czytam jestem niezależna. Wyraźnie wymawiam

wykrzykniki i pytajniki. Jeszcze wciąż wszystko się dzieje w kuchni.

Piec. Cząber. Kociołek. Miedź. Porcelana. Drewna.

Oparzenia. Pochwycić zroszone czereśnie. Nędzarkami jesteśmy,

kiedy wpadamy do gardła. Wszystko wyznam! Dzieci najpierw usadawiają się

w kuchni. Ustające lato na północy płonie błyskawicznie.

Przełożyła Maria Kamińska

*

Meta Kušar – urodziła się 10 maja 1952 r. w Lublanie, gdzie ukończyła studia na Wydziale Filologicznym. Za pionierską pracę w Księgarni Plečnika otrzymała nagrodę im. Lavoslava Schwentnera. Pierwsze publikacje w czasopiśmie Sodobnost, kolejne we wszystkich ważniejszych słoweńskich czasopismach literackich. Tomiki poetyckie: Madeira (1993), Svila in lan/Silk and flax ("Jedwab i len",1997) oraz Ljubljana ("Lublana", 2004).

Poetka jest także autorką scenariusza i reżyserem filmu Naš Jurij Souček (RTV Slovenija, 1999) oraz muzyczno-literackiego performance Prestol poezije/The throne of Poetry ("Tron poezji"; premierowa inscenizacja odbyła się w 1997 r. w Słowenii, a następne w USA i Kanadzie). Do jej dorobku należy także cykl spotkań Metavečeri ("Metawieczory") w lublańskiej księgarni Konzorcij, składający się na siedemdziesiąt rozmów z twórcami słoweńskimi i zagranicznymi.

źródło: Kwartalnik Pobocza

IV

Marta Klubowicz

Wiosna w czasach zarazy

Kiedy wszystko wokoło było jakieś inne

cisza nocy zdawała się całkiem zwyczajna

lecz za dnia była chora dziwna niepojęta

szczególnie w wielkich miastach

W miasteczkach i na wsi

nie czuło się różnicy

dzień wciąż dźwięczał pracą

a ponad snami ludzi rozmawiały psy

na tematy codzienne nie te w wiadomościach

ale niektórzy ludzie lecz tylko nieliczni

wsłuchani w nocne głosy zwykłe psów szczekanie

myśleli że jest ono jak Arka Noego

a oni rozbitkowie z katastrofy arki

bo ta na oceanie lęku przed chorobą

Normalnie tylko brzmiały głosy w telefonie

Przypadkiem też musiała przybliżać się wiosna

forsycje już czyhały na parę dni ciepła

by dokonać otwarcia sezonu na zachwyt

obudziło się nawet kilka pierwszych pszczół

i zaczęło pracować pomimo zakazów

ktoś nawet zrobił zdjęcie i wrzucił na fejsa

ale nikt jakoś nie mógł zachwycić się życiem

Tylko dziecko wysiadało na spacerze z wózka

i biegało po trawie szczęśliwe gdyż mama

nie poszła dziś do pracy i została w domu

bo żłobek już zamknięty aż do

odwołania

Warszawa, 17 marca 2020

*

Marta Klubowicz (1963) - aktorka, poetka, tłumaczka. Absolwentka wrocławskiej PWST (1985). Debiutowała w Teatrze Polskim we Wrocławiu, po ukończeniu studiów była aktorką Teatru Powszechnego w Warszawie za dyrekcji Zygmunta Hübnera. W 1991 roku wyjechała na stypendium artystyczne do Wiednia, gdzie została kilka lat, uczyła się języka, grała w filmie, pisała korespondencje kulturalne. Od 1997 grała w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, następnie w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym. Mieszka w Warszawie, współpracując z wieloma teatrami w Polsce. Jest znana z ról w teatrze telewizji ( „Mgiełka”, „Miłość na Magadaskarze”), filmowych („Dziewczęta z Nowolipek’, „Oh Karol”) oraz z seriali ( „W labiryncie” „Tulipan”, „Pogranicze w Ogniu”, „Rzeka kłamstwa”, „Rodzina Kanderów”, „ Całe zdanie nieboszczyka”„ Pierwsza miłość”, „Głęboka woda”) . Została laureatką konkursu „Pokolenie, które wstępuje” i zadebiutowała jako poetka tomikiem „Wyznanie”. Następnie ukazały się: „Emigracje z Aniołem Stróżem” oraz „Wiersze Niepozbierane”. W 2013 wydawnictwie Questio ukazał się jej ostatni tomik „Odjazdy”. Wiersz „Spowiedź z piątego przykazania” znalazł się w podręczniku języka polskiego Marii Nagajowej „Słowa i świat”. Obie pasje aktorstwo i poezję - łączy w autorskich spektaklach poetyckich za co została uhonorowana Nagrodą im. Witolda Hulewicza . Tłumaczy poezje Josepha von Eichendorffa („Memento”, Oficyna Wydawnicza ATUT 2012), jest tłumaczką wszystkich sztuk Freda Apke na język polski. Przetłumaczona przez nią komedia „Letnisko” zostało nagrodzona trzecią nagrodą w drugiej edycji konkursu „Komediopisanie”, sztuka dla dzieci „Adonis ma gościa” zdobyła główną nagrodę w konkursie organizowanym przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu. Jest autorką opracowania literackiego bestsellerowej, poruszającej ważny problem społeczny pozycji „Kato-Tata” gdzie występuje pod pseudonimem Maria Burzyńska (Santorski/drugie wydanie: Czarna Owca 2009 - 2013) W latach 2015-2017 była dyrektorem Nyskiego Domu Kultury.

Jest Honorową Obywatelką Miasta Nysa. W 2011 przyznano jej odznaczenie „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

Fot. Rafał Okrzymowski

V

Natalia Tkaczyk

***

nad meczetami gór wschodzi półksiężyc.

owcze czotki ciągną się przełęczą

między kobiecymi piersiami

drogi do górnej czakry

gdzie stara Czukutycha

jak budda

na przyczółku

z rzeźbionego

kielicha

sączy jałowcówkę

i fajkę pyka.

nie tyle stara co pradawna

zaciąga kołomyjkę lekko leciutko

i łuska orzechy w podołek ciemny od sadzy

nie rwie się tam gdzie cienko jak przyśpiew ochryple zauważy

rwie się tam gdzie nóż pokaże.

planety orzechów tłuką o planety orzechów

w pułapce jej kamiennych dłoni

bez żadnej linii losu ani linii chaosu

akurat naprzeciw wyszytego splotu słonecznego

jej wyschłej pazuchy pachnącej ziemią

i lecą rozbite planety w przepastną ciemność podołka

jak zrzucone anioły

i akurat na trzynastej sylabie

trzechsetnej kołomyjki

o tym że wszystko mija

jak mgła nad Bliźnicą

i że nic nie mija

jak mgła nad Bliźnicą

popadnie Czukutysze orzech

z grzechoczącym

ziarnem imienia

które się nijak nie rozłupie

i poleci za oborę

puszczony z procy dłoni

jak meteor

i będzie rosnąć sobie arbor mundi

czyli dziczka pierwotna

z pępka świata

czyli zapomnianego przez Czukutychę

szigi

rigi

dana

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Natalia Tkaczyk (1984) – ukraińska poetka i tłumaczka. Pochodzi z Iwano-Frankiwska, obecnie mieszka w Warszawie. Autorka dwóch książek poetyckich: „Skałka w sonci” (2005) i „Naskriz’” (2014). Tłumaczy polską poezję.

#środyzAnetąKamińską

VI

Ewa Radomska – Pytania

W zasadzie to zdejmując

Ciało z człowieka

Jak pokrowiec z samochodu

Okazuje się, że nie ma pod nim

Tak naprawdę

Ani młodości ani starości

Jest tylko pytająca wciąż dusza

Jak żyć aby przeżyć

Jak kochać i być kochanym

I skąd wziąć dobry pokarm dla duszy

Żeby mlaskała z zachwytu

Jak po dobrze wysmażonym kotlecie

I lodach waniliowych z polewą

Wiek nie rozstrzyga tego

Tylko wzmaga i precyzuje pytania...

*

Ewa Radomska – ur. 28.08.1948, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego, publicystka, aforystka, wydała trzy tomiki poezji, cztery tomiki aforyzmów, dwie bajki dla dzieci, zbiór publicystyki z 30-lat, ostatnio książkę o oswajaniu samotności przez dwie starsze panie na działkowym ogródku pt: Ja, z Bajkowa. Kocha śmiech, słońce, uważa, że z tragedii nie należy robić dramatu, a z dramatu sposobu na życie tylko zaczynać wciąż od nowa... Podziwia koty za ich niezależność. Znak zodiaku Panna, który stał się jej sposobem na życie choć ma syna, ale dzieci wyrastają i trzeba dać im szansę na drugie, dorosłe życie.

Fot. Wiesław Antoniewicz

VII

Linda Pastan

Prawo Pierworództwa

Mój wnuk ma usta po moim ojcu,

pewnie z ich pieprznymi powiedzonkami,

i krzywe ucho mojego dziadka,

które słyszało jak nadchodzą żołdacy.

Ma wodniste oczy kozackiego kawalerzysty,

który wypatrzył moją pra-pra-babkę

w lesie, a później za nic nie chciał

przestać patrzeć.

Spójrzcie na niego teraz, jak pcha

swoją czerwoną strażacką ciężarówkę

ku przyszłości, co do której jest pewien,

że wymyśla ją dla siebie zupełnie sam.

Przełożył Janusz Solarz

*

Linda Pastan (ur. w 1932 roku) – amerykańska poetka żydowskiego pochodzenia, wydała siedemnaście książek poetyckich, laureatka wielu prestiżowych nagród - w 2003 roku zdobyła nagrodę Ruth Lilly Poetry Prize za całokształt twórczości. Ma trójkę dzieci i siedmioro wnuków.

#poniedziałkizJanuszemSolarzem