I
Oksana Łucyszyna
***
śnią mi się wybuchy
podnosi zapalniczkę do krzewu żywego ognia
niewidzialnego
niewidzialną ręką
więcej nie ma miejsca na ziemi gdzie jest bezpiecznie
więcej nie ma samej ziemi
niczego nie ma
jak zaczynać słowa od słów niczego nie ma?
i oto już całe ciało jest widzące
wreszcie znalazło punkt oporu
dla prawdziwego widzenia
wypadasz ze świata jak z rzeszota
i zdajesz sobie sprawę – jego nie ma to wszystko iluzja
ale w takim razie dlaczego on nadal boli
tak bardzo
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Oksana Łucyszyna (1974) – poetka i prozaiczka. Urodziła się w Użhorodzie, od 2001 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych. Ukończyła filologię angielską i francuską oraz gender studies. Autorka tomików poetyckich: Uswidomłena nicz (1997), Orfej Wełykyj (2000) i Ja słuchaju pisniu Ameryki (2010), zbioru opowiadań Ne czerwonijuczy (2007) oraz powieści Sonce tak ridko zachodyt' (2007). W ramach stypendium Fulbrighta pracowała w Polsce nad doktoratem na temat Brunona Schulza i Waltera Benjamina. Jej wiersze były publikowane w „Poboczach”, „Babińcu Literackim” oraz antologii Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska (2011; tłum. Aneta Kamińska).
II
Ołesia Mamczycz
***
las
w którym drzewom odrąbano wierzchołki
las
w którym trawom odrąbano wierzchołki
las
w którym ludzie chodzą bez głów
zwierzęta bez głów
owady bez głów
las
w którym słońcu odpiłowano połowę
niebu oderwano połowę
las
gdzie połowa powietrza
jest w kielichu przestrzeni
a więcej nie ma
tu właśnie mieszkamy
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Ołesia Mamczycz (1981) – poetka. Ukończyła eksperymentalny kierunek twórczość literacka na Kijowskim Uniwersytecie im. Tarasa Szewczenki. Mieszka na przedmieściach Kijowa w komunie twórczej. Zajmuje się edukacją alternatywną. Autorka tomików poetyckich: Perekotybole (2005), Obkładynka (2014), Sonce piszło u dekret (2014) oraz książek dla dzieci: A na nas upaw ananas (2017) i Tyranozawr Ołenka (2017). Organizatorka wielu akcji czytania wierszy podczas Majdanu. W Polsce jej wiersze były publikowane na stronach: Babiniec Literacki i ArtPapier oraz w antologii Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014; tłum. Aneta Kamińska).
III
Lubow Jakymczuk
nóż
z krewnymi dzielimy stół oraz groby
z wrogami – tylko groby
przychodzi jeden taki kandydat
żeby podzielić ze mną grób
mówi do mnie:
ja jestem większy niż ty
ja jestem twardszy niż ty
ja jestem silniejszy niż ty
niż za nożem wsadza w brzuch i niżej
nóż za niżem
jego raz jest prężniejszy
ale
on jest mniejszy niż my
on jest miększy niż my
bo nóż ma jeden
a nas za stołem dużo
i każdy ma swoje niż
i każdy ma swój nóż
mówi do mnie:
ja twardszy automat wy
ja większy automat wy
mat za matem
automat za automatem
trzymajcie się mówią trzymajcie
i my trzymamy się naszego stołu
i wypijamy z lufy automatu
po swojej kuli
i gościowi nalewamy jedną
27 stycznia 2015
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Lubow Jakymczuk (1985) – poetka, dziennikarka, scenarzystka i animatorka kultury. Urodziła się w Pierwomajsku w obwodzie ługańskim, obecnie mieszka w Kijowie. Studiowała filologię ukraińską na Uniwersytecie Ługańskim i Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. Autorka tomików poezji , jak MODA (Lwów 2009), za który dostała nagrodę Prywitannia żyttia im. Bohdana Ihora Antonycza (2008) i nagrodę im. Wasyla Symonenki (2010) oraz Abrykosy Donbasu (2015). Tworzy poetycko-muzyczne projekty razem z kontrabasistą Markiem Tokarem (Kobieta, dym i niebezpieczne przedmioty; Lustra; Morele Donbasu) oraz Ołesią Zdorowecką (Wspólne). Jej wiersze były również śpiewane przez znaną piosenkarkę Marjanę Sadowską. Była organizatorką lub kuratorką takich wydarzeń kulturalnych jak: Rok Semenki (2012), DonKult (Lwów 2015), GalicjaKult (Charków 2016), Metro do Kybynec (2016). Jest jedną z autorek scenariusza filmu dokumentalnego Dom „Słowo” (2017), pokazywanego również na Warszawskim Festiwalu Filmowym. W 2015 roku kijowski magazyn „New Time” zaliczył ją do stu najbardziej wpływowych ludzi kultury na Ukrainie.
Wielokrotnie występowała w Polsce, m.in. podczas festiwali: Europejski Stadion Kultury (Rzeszów 2012) i Poznań Poetów (Poznań 2015) oraz na Warszawskich Targach Książki (2010). Jej wiersze były drukowane w pismach: „Akcent”, „Strony” (tłum. Bohdan Zadura), „Fraza” (tłum. Janusz Radwański), „Tygodnik Powszechny”, „Pobocza” (tłum. Aneta Kamińska) oraz wydaniach internetowych: „Radar”, „Wakat”, „Helikopter” i „Babiniec Literacki” (tłum. Aneta Kamińska). Weszły również do kilku antologii w przekładach Anety Kamińskiej: Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska (2011), Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014), Przewodnik po zaminowanym terenie (2016) oraz Listy z Ukrainy. Antologia poezji (2016). W 2010 roku była stypendystką programu Ministra Kultury RP Gaude Polonia.
IV
Chrystia Wenhryniuk
***
Przeczuwając, jak zamilkniesz,
Kładę się w kokon i zamarzam.
Te objęcia lecą za nami.
Gdzieś na dnie wojny cię szukam.
Jak zimna z wiadra woda,
Jak lepki ranem
drapieżny wiatr.
Nie widzę ani rzeki, ani brzegu,
gdzie chowają się w muszlach nasze cienie.
Rozkładać się na rymy i na kości,
Rozmawiać ze źrenicami przechodniów.
Idę do ciebie po omacku,
Znając tylko imię i półoddech.
Bóg daje mi nowe słowa.
Śmierć daje ci nowe naboje.
Ja bród krwi cicho przeszłam
i jak ptak wzleciałam z twojego domu.
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Chrystia Wenhryniuk (1987) – ukraińska poetka, prozaiczka i malarka. Mieszka w Czerniowcach. Autorka zbiorów opowiadań: „Katarsys” (2005) i „Hołyj NarKOTYK” (2006), powieści „Chutir Ameryka” (2013), tomików poetyckich: „Boh u stini” (2008) oraz „Dowhi oczy / Długie oczy” (2013; polska wersja w przekładzie Anety Kamińskiej). Współzałożycielka wydawnictwa dla dzieci „Czarne Owce”. Założycielka studia MonmARTr, w którym prowadzi kursy malowania. W Polsce jej wiersze i proza były drukowane w antologiach: „30 wierszy zza granicy. Młoda poezja ukraińska” (2012), „Listy z Ukrainy” (2016) oraz w pismach „Tygiel Kultury”, „Lampa” i „Wakat” (w przekładzie Anety Kamińskiej). W roku akademickim 2010/2011 przebywała w Krakowie na stypendium polskiego rządu dla młodych naukowców.
V
Julija Musakowska
Żelazo
kula która była gwoździem
kula która była szydłem
kula która była igłą
kula która była
nożycami krawieckimi
kula która była zębem od brony
kula która była łyżką
kula która była kątownikiem
tym który łączył nogi i blat
kula która była nie była
kula która była niebyła
z której wdychasz śmierć
i wydychasz życie
miłość smutek informację genetyczną
grupę krwi imiona przyjaciół i krewnych
cytaty z książek i piosenek ulubionych
zapachy bzu jaśminu potu współpasażerów w metrze krajobrazy uchwycone spojrzeniem
ziemię ziemię ziemię
piasek piasek piasek
popiół
gwoździe
igły
nożyce
zęby
kątowniki
wszystko co jest w tobie i poza tobą
kulę która była kulą
żelazem
teraz żelazo – to ty
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Julija Musakowska (1982) – poetka i tłumaczka. Mieszka we Lwowie. Absolwentka stosunków międzynarodowych na Lwowskim Uniwersytecie im. Iwana Franki. Autorka tomików poetyckich: „Na wydych i na wdych” (2010), „Masky” (2011), „Poluwannia na tyszu” (2014), „Czołowiky, żinky i dity” (2015) oraz „Boh swobody” 2021). Jej wiersze weszły do antologii w przekładach Anety Kamińskiej: „Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy” (2014) i „Listy z Ukrainy. Antologia poezji” (2016), były też publikowane na stronach: Babiniec Literacki i ArtPapier
VI
Ija Kiwa
***
w piątek
kiedy wszyscy przechodnie są trochę rozochoceni
miasto napełnia się smajlikami
na twarzach bilbordach
hej kolego my już się zalewamy
dołącz do nas
żeby pić i śmiać się
pić i szeptać
to nie twoja choroba
nie twoja wojna
dwie kropki myślnik nawias
sklep spożywczy
dwie kropki myślnik nawias
apteka
dwie kropki myślnik nawias
księgarnia
jakby bez sztucznych uśmiechów
jak bez kul
już nie dało się dojść do miejsca przeznaczenia
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Ija Kiwa (1984) – ukraińska poetka, tłumaczka i dziennikarka. Urodziła się w Doniecku, w 2014 – na skutek działań wojennych na Donbasie – przeprowadziła się do Kijowa. Absolwentka filologii Donieckiego Uniwersytetu Narodowego. Wiersze pisze po rosyjsku i ukraińsku. Autorka książek poetyckich: „Podalsze ot raja” (2018) i „Persza storynka zymy” (2019). Przetłumaczyła na język ukraiński powieść Marii Galiny „Autochtoni”. Przekłada wiersze współczesnych poetów ukraińskich, rosyjskich i polskich. Jako tłumaczka i redaktorka współpracuje z projektem PJ Library na Ukrainie, popularyzującym żydowskie książki dla dzieci. W Polsce jej wiersze były zamieszczane w „Babińcu Literackim”, „Śląskiej Strefie Gender”, „ArtPapierze”, „Wizjach” (tłum. Aneta Kamińska), „Helikopterze” (tłum. Tomasz Pierzchała) oraz w antologii „Ukraińska Nadzieja” (tłum. Karolina Olszewska).
VII
Iryna Ciłyk
***
Z przyzwyczajenia stawiać dwa kieliszki,
potem zabierać jeden;
znajdować czołg, dorysowany ręcznie
w książce ze Świnką Peppą;
znać imiona nigdy niewidzianych kobiet,
nigdy niewidzianych mężczyzn, obok których śpisz;
palić czasem, czasem płakać;
chować twoje cywilne buty na antresolę;
... cukierki, kask – odpowiadać dziewczynce z poczty;
uczyć się alfabetu sektorów – A, B, C...;
i być samą,
przede wszystkim, w tym festiwalowym,
tym karnawałowym breughlowskim tłumie;
włączać specjalną twarz dla wszystkich,
którzy ze specjalną twarzą pytają, jak się mam;
nie spać czasem, czasem spać;
przerzedzać mechanicznie grono znajomych
na korzyść tych obcych, tych swoich
w gorkach, pikselkach czy brytankach;
iść po chleb i stać z chlebem, łamać chleb
złymi, złymi palcami
tak skrupulatnie,
potem ptakom ofiarować;
i mieć kilku mężczyzn:
teraz do mnie za każdy razem wraca inny,
zdaje się, że to ty?
Ale będzie dzień – postawię dwa kieliszki
i ktoś w tobie uśmiechnie się zmęczony
i ja pomyślę: no dobrze,
znam cię, masko.
Z języka ukraińskiego przełożyła Aneta Kamińska
*
Iryna Ciłyk (ur. 18.11.1982) – poetka, prozaiczka i reżyserka. Urodziła się i mieszka w Kijowie. Absolwentka Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Teatru, Kina i Telewizji. Pracuje jako reżyserka oraz asystentka reżysera. Zrealizowała krótkometrażowe filmy: „Wdoswita” (Blue Hour; 2008), „Pomyn” (2012), „Dim” (2016), „Tajra” (2017). Jej pełnometrażowy film dokumentalny „Ziemia jest niebieska jak pomarańcza” (2020) otrzymał nagrodę za reżyserię na festiwalu niezależnego kina Sundance Film Festival w USA oraz kilka innych ważnych nagród, w tym Grand Prix festiwalu Millenium Docs Against Gravity w Polsce. Autorka książek poetyckich: „Ci” (2007) i „Hłybyna rizkosti” (2016) oraz prozatorskich: „Pislawczora” (2008), „Rodymky” (2012) i „Czerwoni na czornomu slidy” (2015). W Polsce jej wiersze były publikowane w Babińcu Literackim i ArtPapierze, a także w antologiach: „Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy” (2014; tłum. Aneta Kamińska) oraz „Listy z Ukrainy. Antologia poezji” (2016; tłum. Marcin Gaczkowski).
