Kamieńska, Castaño, Boruń-Jagodzińska, Kaziliūnaitė, Kożan-Łazor, Miszol, Lebda

I

Anna Kamieńska - Późne lato

Teraz zamknę się w celi 

z kłującego siana 

aby przemyśleć wszystko od początku.

Liść korzeń mrówkę zająca

morze obłok skałę

Będę rozmyślać o nich tak 

jak grzesznik rozmyśla 

o swoich grzechach

Będę pytać siebie 

czy bardzo żałuję

swojej obcości w krainie zieleni

Będę pytać ile razy 

nie zapytałam korzeni o drogę

Będę się kajać przed chmurą wodą

brzozą

Będę im stopy myć

i przewiązywać rany

Dlaczego nie umiem godzić się

z zielonym szeleszczącym życiem 

i spać wśród snów śmiertelnych

Liściu naucz mnie spadać

na obojętną ziemię

*

Anna Kamieńska (ur. 12 kwietnia 1920 w Krasnymstawie, zm. 10 maja 1986 w Warszawie) – polska poetka, pisarka, tłumaczka i krytyk literacki; autorka książek dla dzieci i młodzieży. Przekładała m.in. z rosyjskiego, bułgarskiego, białoruskiego, słowackiego, serbsko-chorwackiego, łacińskiego oraz hebrajskiego. W jej dorobku znajduje się blisko 100 książek.

Fot. Witold Rozmysłowicz/PAP

II

Yolanda Castaño - Listen and repeat: ptak, broda (a beard, a bird)

Rozgwieżdżone niebo. Nieugaszona tęsknota.

Rozmawiać w obcym języku

to jak nosić cudze ubrania.

Helga myli znaczenie słów kraj i krajobraz. 

Jakim człowiekiem byłaby w innym narzeczu?

Dzięki tobie zauważyłam, 

że grając na instrumencie

ze strun głosowych,

czasem fałszuję.

Strumień światła wymowy, 

prozodia przytracza się 

do mojego przyodziania.

Opowiem ci o problemach z językiem:

są słowa, których nie wypowiem. 

Widzę cię siedzącą ale postrzegam

tylko krzesło - 

ceci n’est pas une chaise. 

Ciemnia zapisuje wszystko na niebie.

Wymawia się: a jeśli wiersz jest 

egzorcyzmem, zmianą stanu, jakimś żartem

który zastygnie zanim nas porzuci.

To tak odbywa się fonacja, entalpia.

Ale masz całkowitą rację:

moja artykulacja

zupełnie nie zadawala.

(Jeśli przestanę patrzeć na twoje zęby

to już nic nie zrozumiem z tego co mówisz.)

Niebo przygasa. Helga uśmiecha się kursywą.

A ja uczę się jak wychwycić różnicę między brodą a ptakiem, 

jak uchwycić 

to, co ucieka

mi z rąk.

Przełożyła: Grażyna Wojcieszko

*

Yolanda Castaño – galicyjska poetka, tłumaczka i krytyk literatury hiszpańskiej oraz galicyjskiej.Jest autorką sześciu tomów poetyckich oraz pięciu książek dla dzieci. Jej wiersze były już tłumaczone i publikowane w dwudziestu pięciu językach. Laureatka wielu galicyjskich i międzynarodowych konkursów poetyckich. Od 2010 jest dyrektorem światowego festiwalu poezji PontePoética (Pontevedra), a od roku 2012 prowadzi międzynarodowe warsztaty poetyckie w San Simon oraz spotkania literackie Poetas di(n)versos. Stypendystka fundacji czAR(T) Krzywogońca w lutym 2019.

Grażyna Wojcieszko – poetka, tłumaczka, autorka sześciu tomów poetyckich oraz opowiadań zebranych w bestselerze Animalki. Absolwentka Studium Literacko-Artystyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego a wcześniej francuskich uniwersytetów: Orsay i Jussieu. Aktualnie drze pióra w krakowskiej grupie literackiej Piórnice. Należy do najczęściej tłumaczonych współczesnych poetek polskich. Laureatka wielu ogólnopolskich konkursów poetyckich. Prezes Fundacji czAR(T) Krzywogońca – miejsca międzynarodowych spotkań twórczych i działalności artystycznej. W ramach inicjatyw fundacji zainicjowała ogólnopolski konkurs poetycki „O Złotą Pszczołę”, a dzięki niemu utworzyła nową serię wydawniczą „Leśna pszczoła”, zawierającą lirykę współczesnych poetów zainspirowanych przyrodą.

III

Katarzyna Boruń-Jagodzińska – Nie lubię wierszy o niczym

Piszę o trawie polnej,

o popiele, który się w palcach rozpada,

o prochu strząśniętym,

o piasku na przemian zwiewanym i nanoszonym

wiatrem i oddechem,

o pustym domu, opróżnionej skrzyni,

zawartości opuszczonej dziupli

i wyżartej dziury,

o czystej misce,

i próżni w szklanej bańce.

Jak wygląda nic,

które się do mnie przyssało.

*

Katarzyna Boruń-Jagodzińska (ur. 1956) – polska poetka, publicystka, tłumaczka. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz PEN-Clubu. Autorka dziesięciu książek, w tym m.in. tomu "Mały Happening" (MAW, Warszawa 1979), czy arkuszu poetyckiego pisanego pismem Braille'a pt. "Zeszyt do polskiego" (Laski, 2005). Autorka przekładów z języka czeskiego i słowackiego.

fot. Jacek Kadaj

IV

Aušra Kaziliūnaitė  – Omlet

chciałam usmażyć omlet

rozbiłam jajko

potem drugie

w trzecim znalazłam umorusanego chłopca

siedział sam, bez rodziców

w centrum handlowym

przy nim stało pudełko

rozejrzałam się czy nikt nie widzi

i dalej robiłam

śniadanie

Przełożyła Izabela Korybut-Daszkiewicz

*

Aušra Kaziliūnaitė, urodziła się w 1987 roku, poetka, pisarka, działaczka praw człowieka. Opublikowała cztery książki poetyckie: Pirmoji lietuviška knyga (2007, Pierwsza litewska książka), 20% koncentracijos stovykla (2009, Obóz koncentracyjny 20%), Mėnulis yra tabletė (2014, Księżyc jest pastylką), esu aptrupėjusios sienos (2016, jestem odrapanym murem). Od 2012 r. jest członkinią Związku Pisarzy Litewskich. Za książkę Mėnulis yra tabletė otrzymała Nagrodę Jurgi Ivanauskaitė. W 2016 r. poetce przyznano Nagrodę Młodego Artysty. Jej twórczość była tłumaczona na angielski, francuski, rosyjski, niemiecki, łotewski i polski. Aušra Kaziliūnaitė ukończyła studia historyczne i teologiczne. Obecnie jest doktorantką Wydziału Filozofii Uniwersytetu Wileńskiego i odbywa praktykę na Uniwersytecie w Amsterdamie.

Izabela Korybut-Daszkiewicz, urodziła się w 1970 roku, tłumaczka literatury litewskiej i rosyjskiej. Ukończyła polonistykę i lituanistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała w redakcji „Literatury na Świecie”, była lektorem języka polskiego w Tbilisi (Gruzja) i Biszkeku (Kirgistan). W jej przekładzie ukazały się m. in. następujące książki: Herkus Kunčius Moja walka bambino (Białystok 2001), Sigitas Parulskis Trzy sekundy nieba (Warszawa 2008), Paweł Sanajew Pochowajcie mnie pod podłogą (Warszawa 2009), Michaił Jelizarow Bibliotekarz (Warszawa 2012), Kristina Sabaliauskaitė Silva rerum (Kraków 2015). Tłumaczyła wiersze litewskich poetów: Marcelijusa Martinaitisa, Aidasa Marčėnasa, Sigitasa Parulskisa, Gintarasa Grajauskasa, Aivarasa Veiknysa i in. Przygotowała numer litewski „Literatury na Świecie” (nr 1-2, 2005).

V

Joanna Kożan-Łazor – Ogródek Marysi

Poeta,

podobny jest do ślimaka.

Na wysokich różkach

ciekawie wystawia

czworo ziarenek oczu.

Dotknięty spojrzeniem

chowa je błyskawicznie

pozostając niemym.

Nagi i miękki

równocześnie

zaskorupiały i twardy.

Uparcie sunąc 

przed siebie,

pozostawia po sobie

lśniącą ścieżkę.

Biorę go do ręki -

cały chowa się w skorupie spiralnej,

pełnej tajemniczych korytarzy

i mroków ciemności.

Mam ich pełen ogródek.

*

Joanna Kożan-Łazor , poetka, pisarka, emerytowana nauczycielka języka polskiego, o duszy nomada, często w swym życiu zmieniająca miejsce pobytu, zebrała wiersze z ostatnich 45 lat. To bardzo różne paciorki, ale pochodzące z jednego różańca.

VI

Agi Miszol – Gęsi

Mój nauczyciel matematyki Epstein

lubił wołać mnie do tablicy.

Mówił, że moja głowa nadaje się tylko do noszenia kapeluszy,

a ptak z móżdżkiem jak mój

latałby do tyłu.

Odsyłał mnie, bym pasała gęsi.

Teraz, kiedy minęły lata

i siedzę pod palmą,

a obok pasą się trzy cudowne gęsi,

myślę, że mój nauczyciel umiał patrzeć w przyszłość.

Tak, on miał rację,

nic nie uszczęśliwia mnie bardziej

niż widok moich gęsi,

kiedy rzucają się na okruchy chleba,

radośnie potrząsają kuprami

albo zastygają w bezruchu,

gdy spryskuję je

szlauchem,

i szeroko rozkładając skrzydła,

wyciągają szyje

jakby pamiętały dalekie jeziora.

Odkąd mój nauczyciel nie żyje,

znikły też matematyczne problemy,

których nigdy nie umiałam rozwiązać.

Lubię kapelusze,

a każdego wieczora,

kiedy ptaki wracają na drzewa,

szukam tego, który lata do tyłu.

Przełożyła Beata Tarnowska, z tomu „Korim dawarim”, Jerusalem 2007

*

Agi Miszol, tegoroczna laureatka Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta. Autorka jest jedną z najbardziej znanych i cenionych poetyckich osobowości w Izraelu. Doceniają ją zarówno krytycy i jurorzy międzynarodowych nagród literackich, jak i szerokie grono czytelników z całego świata. Dorobek Miszol wymyka się klasyfikacjom. Obejmuje wiersze przekraczające podziały polityczne, poświęcone życiu robotników – współczesnych imigrantów w Izraelu, czy napięciom kulturowo-politycznym wewnątrz tego kraju, ale także traktujące o przyrodzie, zwierzętach, życiu na wsi i uprawie roli, śmiałej erotyce czy ludzkim ciele. Pojawia się w nich także perspektywa metafizyczna i rzadko obecny w poezji humor. Jedną z najbardziej błyskotliwych opinii na temat twórczości pisarki sformułował wybitny izraelski pisarz Amos Oz, przekonując, iż wiersze Miszol „potrafią w tym samym czasie opowiadać historie, śpiewać oraz tańczyć”.

Fot. Poetka izraelska Agi Miszol (fot. Wikipedia/Iris Nesher)

VII

Lebda Małgorzata – Sny uckermärkerów, Nagroda Literacka Gdynia 2019, fragmenty:

zbliżenie: szorstkość

od pierwszych skaleczeń podkładają krwawiące rany

pod ciepłe pyski psów po latach będą wspominać

szorstkość ich języków a także wykrzykiwane

po lasach należące do zwierząt imiona

imiona brane z ludzi

zbliżenie: pochód

w chwilach kiedy moje siostry są najczulsze

brat spuszcza z łańcuchów psy i prowadzi

je w mięso ubojni gdzie czekają na nie

ciężkie łby uckermärkerów

zbliżenie: wędrówka

przynoszą z brzeziny niewielkie

rozsady brzóz sadzą je przed oknami kuchni

jeszcze nie mogą wiedzieć z jaką siłą przyjmie

je ziemia i że las upomni się i latami będzie

schodził na zachód w dół wsi

zmieniając glebę

niosąc wilgoć

*

Nagroda Literacka „Gdynia” w tym roku została przyznana po raz 14. Nominowanych było 15 pisarzy i pisarek oraz pięcioro tłumaczy i tłumaczek.

W kategorii „poezja” nominowano Tomasza Bąka („Utylizacja. Pęta miast”), Adama Kaczanowskiego („Cele”), Małgorzatę Lebdę („Sny uckermärkerów”), Jana Rojewskiego („Ikonoklazm”) oraz Julię Szychowiak („Dni powszednie i święta”). A nagrodę z rąk członków Kapituły i prezydenta Gdyni otrzymała Małgorzata Lebda.

Małgorzata Lebda (ur. w 1985 r.) – dorastała w beskidzkiej wsi (Żeleźnikowej Wielkiej). Doktor nauk humanistycznych. Nauczycielka akademicka. Ultramaratonka i taterniczka. Fotografuje. Mieszka w Krakowie.

fot. Kacper Tekieli