Kołodziejczyk, Ní Dhomhnaill, Musiał, Komornicka/Włast, Gałkowska, Nawrot, Landzwójczak

I

Beata Kołodziejczyk – Byle do wiosny

Strach się zakochać, teraz nawet miłość

jest polityczna.

Dawniej bałam się HIV, rzeżączki

i niewiernego. Dziś, że wypuści z siebie

prostaka, rasistę, a ja akurat będę miała

żydowskie korzenie.

źródło: Helikopter OPT

*

Beata Kołodziejczyk (1983) – pisze, redaguje, korektoruje, składa, wydaje, fotografuje. Dawniej Portal Pisarski, Eprawda, Sofa, 6.2 Magazyn, dzisiaj własne Wydawnictwo Morphinum. Od 23-go roku życia otacza się dziećmi, również z zaburzeniami rozwoju. Wierzy, że one i poezja pomagają odnaleźć dziecko w sobie. Matkuje projektowi dedykowanemu osobom z zaburzeniami odżywiania — ED Project. Pokochaj CIAŁO. W 2011 roku podarowała własną historię filmowi dokumentalnemu poruszającemu temat zaburzeń odżywiania Panoptikon. Kilka razy udało jej się stanąć na podium w konkursach literackich różnego formatu, a na świat jak dotąd wydała: tom wierszy (A)tomik, zbiór opowiadań Cztery smaki, tom wierszy w przepie(p)rzeniu, książkę dla dzieci Łaty w kratę, tom wierszy uzbrojona po uszy, pierwszą część powieści Uśpieni. Brudne łona, tom wierszy Bez żadnego trybu. W wolnych chwilach uczy się, jak być dobrą dla siebie i dla innych. Żałuje, że wolnych chwil tak mało.

II

Nuala Ní Dhomhnaill ‒ Jeruzalem

Kiedy myślę o tobie,

mleko wypełnia mi piersi.

Jestem Jeruzalem, miasto święte,

mlekiem i miodem płynące,

karbunkuły i szafiry

są mi fundamentem, z rubinów,

stropy i belka pod stropem,

bramy z kryształu...

Już nic nie powiem,

woda uderzyłaby ci do głowy.

Nie dam ci też satysfakcji,

byś myślał, ze było mi aż tak bardzo źle.

Bądź pewien, na moją przypadłość

nie znamy lekarstwa.

Ogłaszam stan bezbronności.

Powiedzmy tak: jestem kobietą,

mleko wypełnia mi piersi.

(według przekładu Toma MacIntyre'a)

tłum. Jerzy Jarniewicz

*

Nuala Ní Dhomhnaill, ur. 1952 w Lancashire, Anglia – czołowa irlandzka poetka, pisząca w języku gaelickim, eseistka, krytyczka literacka, autorka scenariuszy i książek dla dzieci. Ceniona jest zarówno z powodu doskonałej poezji tworzonej w małym, z pozoru skazanym na peryferyjność języku, jak z odważnego i krytycznego konfrontowania się z tradycją patriarchalną, operowania perspektywą feministyczną.

Ní Dhomhnaill jest szóstą osobą uhonorowaną Nagrodą im. Herberta. Do tej pory otrzymali ją: W.S. Merwin, Charles Simic, Ryszard Krynicki, Lars Gustaffson i Breyten Breytenbach. Zdobywca nagrody, poza uznaniem środowiska poetyckiego na całym świecie, dostaje również 50 tys. dolarów.

Jerzy Jarniewicz, ur. 1958 w Łowiczu – polski filolog angielski, profesor nauk humanistycznych, poeta, krytyk literacki i tłumacz, głównie literatury anglojęzycznej, m.in. Jamesa Joyce’a, Philipa Rotha, Craiga Raine’a.

III

Anna Musiał ‒ o rybie, która pływała w akwarium

zaczęło się od bólu w piersi i zawrotów głowy. świat wirował, 

podobno to normalne. zmienił się środek ciężkości ‒ mówili ‒ 

od teraz wszystko powinno być dobrze. nie było.

od pierwszego otwarcia oczu pływałam w wielkim akwarium.

byłam bezłuskową rybą i wszyscy patrzyli właśnie na mnie.

pokazywali palcami, wymieniali uśmiechy, żarty. mówili,

że bez łusek wyglądam jak gliniana figurka, 

której Bóg nie zdążył do końca ulepić.

potem było mnie mniej, ciągle mniej. leciałam w dół

i nie mogłeś mnie zatrzymać, jak ryba łapałam oddech.

przez tkankę bliznowatą przepuszczałam posiłki, dzieci, sny.

pisałam do siebie listy i testamenty, opowiadałam Bogu o sobie,

bo bałam się, że wśród innych śniętych ryb mnie nie rozpozna.

nocą znów pływałam w akwarium, a dokoła trzeszczał las.

na bezdźwięcznym wietrze gałęzie łamały się, kruszyły,

a ty próbowałeś zbudować z nich schron,

by pojąć mnie na nowo.

*

Anna Musiał (1987) ‒ poetka, recenzentka, redaktorka Babińca Literackiego. Autorka tomów poezji "Pandemonium" (Wyd. Eperons-Ostrogi, Kraków 2015) i "Coleoptera" (Fundacja Duży Format, 2018). Publikowała w wielu magazynach papierowych i internetowych. Dwukrotnie nominowana w Konkursie Poetyckim Fundacji Duży Format w kategorii "po debiucie" (edycja 2018 i 2019).

IV

Maria Komornicka ‒ W noc chmurami złowieszczymi

W noc chmurami złowieszczymi ciemną

Leżałam jak zwalony krzyż,

A duchy mocowały się nade mną

O mnie ‒

Jeden o buławę wsparty stał niezłomnie,

Rozkazując przepotężnym swym milczeniem:

Pójdzie wzwyż.

Drugi szeptał przez obłęd i trwogę,

Wbity we mnie rannych ócz płomieniem ‒

Bez ciebie żyć nie mogę ‒

Czoło zbliż ‒

Chodź do mnie...

W noc chmurami złowieszczymi ciemną

Leżałam jak zwalony krzyż,

A duchy mocowały się nade mną

O mnie ‒

*

Maria Komornicka (Piotr Odmieniec Włast), młodopolska poetka/poeta ur. 25 lipca 1876 w Grabowie nad Pilicą, zm. 8 marca 1949 w Izabelinie. W 1907 roku w hotelu w Poznaniu trzydziestojednoletnia Komornicka spaliła w piecu kobiece suknie i uznała się za mężczyznę. Od tej pory nosiła wyłącznie męskie stroje, paliła fajkę, usunęła uzębienie i używała nazwiska Piotr Odmieniec Włast.

V

Magdalena Gałkowska ‒ atawizm

babcia stwierdziłaby, że poczuła wolę bożą,

co zamyka temat, bo nadal trochę wstyd 

przyznać, że pragnie, lecz żadnego boga 

w tym nie ma. są tylko coraz mniej jędrne

piersi, pośladki. uda, które pracowicie

ćwiczy przez kilkanaście kilometrów

dziennie. porno nie działa. zbyt idealne

i uległe dziewczyny łykają wszystko,

co się im wciska. wiedzą, że chodzi jedynie

o lizanie lodów przez wystawową szybę, a boga

w tym nie ma. są tylko endorfiny, kilometry

i pot na coraz bardziej umięśnionych udach.

*

Magda Gałkowska ‒ poetka (podobno) współczesna, autorka czterech książek poetyckich. Wygrała dwa ważne konkursy i nie wygrała kilku mniej ważnych. Publikowała w różnych miejscach, np: w środkach komunikacji miejskiej w Łodzi. Bywa całkiem sympatyczna. Mieszka w Poznaniu.

VI

Jolana Nawrot – Tak, tak, tak

Yeti spaceruje po ulicy, ze smakiem wina w ustach.

W którymś mieszkaniu umiera Amy Winehouse,

właściciel sklepu wystawił miskę z wodą dla psów,

chłopak przesuwa palcem po ekranie smartfona.

Małe rzeczy wchodzą pod paznokcie i swędzą,

a Yeti zderza się z wielkimi, pustymi słowami,

które w ogóle nie patrzą, jak idą – są ślepe

i pewne siebie. Zajmują bardzo dużo przestrzeni.

Yeti spaceruje. Amy poszła już na odwyk od świata,

więc teraz umiera poezja, umiera wiecznie i uparcie.

Paznokcie i włosy już mi wyschły, wychodzę

z cienia Yeti i moczę język w misce z letnią wodą.

*

Jolanta Nawrot – doktorantka w Instytucie Filologii Polskiej UAM, absolwentka poznańskiej polonistyki. Interesuje się literaturą polską XX i XXI wieku, w szczególności prozą i krytyką artystyczną Włodzimierza Odojewskiego oraz poezją najnowszą. Pisze wiersze, od czasu do czasu recenzje, wydała jeden tomik (Płonące główki, stygnące stópki, WBPiCAK, Poznań 2015). Publikowała w kilku czasopismach kulturalno-literackich i antologiach. Laureatka stypendium artystycznego Miasta Poznania (2018). Mieszka w Gółkowie i w Poznaniu.

VII

Anna Landzwójczak * * *

w gęstych fałdach

pokrętnych wywodów

stalowych – za –

i rdzawych – przeciw –

w kaskadzie koronkowych uzasadnień

ginie prosta faktura

słowa

*

Anna Landzwójczak, debiutowała w roku 1984, była nauczycielka matematyki, autorka tomów poezji "Stawiam na siebie", "Po bezdrożach", „Ponad codzienność”, „Zanim nadejdzie”, „Papierowy smak” oraz „Bezszelestnie”.

Gomringer, Latus, Wöhrmann, Ścibor-Marchocka, Rosenfeld, Pilipczuk, Kałytko

I

Nora Gomringer ‒ Lotos

Nawet łamanie nóg

wymienione jest w wśród reguł

spisanych nie przez oprawców,

spisane przez zakochanych.

Czasem to te same osoby.

Małe palce u nóg, czwarty, trzeci,

muszą się zginać pod mostkiem podbicia

niekoniecznie od razu, ale jak najwcześniej.

Kiedy dziewczęta zaczną uciekać

z liścia na liść lotosu?

Trzeba wyczekać ten moment,

mgnienie oka przed próbą ucieczki,

matki nazywają go „pierwszym krokiem”.

Gdy nogi chcą się jeszcze odcisnąć

jak pieczęć na skórze świata,

trzeba im usunąć oparcie, powierzchnię odbicia.

Obraz, całkiem fałszywy, mówi o podciętych skrzydłach.

Wcale nie trzeba widzieć, jak rosną,

o wiele łatwiej zacząć plewić przy korzeniach.

Piękna kobieta jest spowolniona,

gruchu gruchu, obśmiewana nawet przez gołębie,

prawie ortopedyczna później krew w bucie.

Dziś nie łamie się już nóg,

częściej obietnice.

Bo równość możliwa jest tylko wtedy,

gdy ktoś widzi, jak nierówno ma drugi.

Przełożył: Ryszard Wojnakowski

*

Nora Gomringer (ur. 1980) ‒ poetka, slamerka, redaktorka. Z pochodzenia pół-Szwajcarka, pół-Niemka. Autorka licznych książek poetyckich. Laureatka wielu nagród kulturalnych i poetyckich, m.in. Bavarian Art Prize (2006), Nagroda Literatury Weilheimera (2015), czy Ingeborg Bachmann Prize (2015). Członkini PEN Center of Germany.

Ryszard Wojnakowski – tłumacz i wydawca literatury niemieckojęzycznej. Studiował germanistykę i skandynawistykę na UJ. 1983-1993 redaktor WL. Od 1993 „wolny strzelec”. Liczne nagrody i wyróżnienia, w tym Nagroda im. Karla Dedeciusa za całokształt 2009. Ok. 120 publikacji książkowych, wśród nich kilkanaście tomów poezji (Mayröcker, Aichinger, Lavant, Ausländer) i dwie antologie.

II

Lilla Latus – List Alicji Toklas do Gertrudy Stein

Róża jest różą, jest różą

Gertruda Stein

Ja też dziękuję Bogu

że nie urodziłaś się kobietą

i chcę już zawsze gubić się w tobie

jak w labiryncie

długich na całą stronę zdań

Przepisuję „Trzy żywioły”

na moim starym blikensdorferze

i patrzę na obraz Picassa

na którym masz włosy upięte w koronę

u niego okres błękitny

a u mnie niebiański

bo mogę powiedzieć ”tak”

Wokół naszego domu

zasadzimy warzywa

i co roku będziemy patrzeć na nie

jak matki na noworodka

Już wiem że lubisz

melony z zielonym miąższem

krwiste befsztyki

i róże z Prowansji

zrobię dla ciebie

tort z haszyszu

i zupę laurową

Nikt nam nie powie „mazeł toł”

ale ja jestem twoja jestem twoja

jak róża jest różą jest różą

*

Lilla Latus – ur. w 1960 r. w Widawie, mieszka i pracuje w Zduńskiej Woli. Jest autorką wierszy, fraszek, tekstów piosenek, artykułów podróżniczych, przekładów poezji z języka angielskiego, recenzji, etc. Laureatka wielu ogólnopolskich konkursów literackich. Jej wiersze publikowano również we Włoszech, Czechach, USA, Australii. Członek Związku Literatów Polskich i Klubu Literackiego „Topola” w Zduńskiej Woli.

III

Bettina Wöhrmann ‒ Ogród

pierwsze drzewa

(o ile możemy zobaczyć)

pełne powagi przed deszczem

ściśle skupiony mur z polnych kamieni:

za nim krzyczy nocą zwierzę.

Jedynie od grządek

mgła sunie lekko

w dół drogi: Bóg

podobno tu chodził

wczesnym rankiem dawno temu

zanim powstał świat

przełożył Marek Śnieciński

*

Bettina Wöhrmann (Eberspächer), (1957) – poetka i tłumaczka, literatury polskiej, rosyjskiej i bośniackiej. Na swoim koncie ma kilka książek, m.in. "Weiss/Biel" (Warszawa 2014, przekład Marek Śnieciński) oraz kilkanaście przekładów. Uczestniczka niemiecko-polskiego programu Poetendampfer (Parowiec Poetycki). Mieszka i pracuje w Heidelbergu.

Marek Śnieciński – (1958) roku, poeta, eseista, tłumacz, krytyk sztuki, adiunkt w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, stypendysta w Literarischen Colloquium Berlin. W ostatnich latach opublikował: „Coitus sacralis” (2000), „Jak cię milczeć” (2004), „Andere Obsessionen” (2008).

IV

Maria Ścibor-Marchocka – ***

Ewie i wilkom

nie jesteś moim wierszem

jakoś tak

jak poczwarka z gwiazdową miętą miast gąsienicy

i cyrklem rubinowego profesora

pośrodku słowa "ja"

jak daleko można opłynąć wyspę

jeśli zatrzymaniem tylko złoty krążek

bajkowo realna królewna (na scenie)

na widowni (realistycznie bajkowy)

koń-aktor

czerwony różaniec – przypomnienie 

biało-czerwony dzwonek do drzwi

przecież nie chcesz zamknięcia świtu

przecież nie chcesz otwarcia

i tak upiorki wejdą przez okno

(możesz spać spokojnie)

położą sen na twojej poduszce

nie otworzysz oczu

*

Maria Ścibor-Marchocka – dziennikarka radiowa, poetka, prozaiczka

V

Braha Rosenfeld – Rozdarty warkocz

Poranek otulił się obcym językiem

prażyło słońce

wiatr ciepły jak oddech

poruszał falami w żyłach

a puls plótł strachom na wróble

suche warkocze

– słońce boli – powiedziała dziewczyna

z warkoczem rozdartym na dwa końce

świata

– wody – zawołała

wody wzbierały się jej w głowie

wody wzywały do powrotu

– wody

powtórzyło echo

tłum. z hebrajskiego: autorka

*

Braha Rosenfeld (Bronisława Feinburg) – ur. w 1946 r. w obozie przejściowym w Niemczech. Przedstawicielka tzw. Drugiego Pokolenia – pierwszych potomków Ocalałych z Szoa. Dzieciństwo spędziła w Polsce, obecnie mieszka w Bat Jamie. Tłumaczka literatury polskiej, krytyczka literacka.

VI

Ewa Pilipczuk – O świtaniu

Bądź – powiedziało okno 

spuszczony ze smyczy mrok 

skrył się pod stołem 

dzień wszedł do pokoju 

cienką smużką błękitu 

z nutą rozrzewnienia na ścianie 

pozwolił roztańczyć się półcieniom

dzień dobry ulico ziewająca 

gasnącymi kręgami latarni 

i wam drzewa bezlistne 

windo z upartą melodią 

wierszu z niewydarzoną puentą

i tobie lustro 

z zaspanym spojrzeniem 

które próbujesz mnie nauczyć 

jesieni życia

*

Ewa Pilipczuk, lublinianka od pokoleń, urodziła się w Lublinie i mieszka w tym mieście do dziś. Ukończyła Wydział Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Autorka tomiku wierszy „Impresje codzienne” wydanego przy współpracy dr Rafała Brzezińskiego.

VII

Kateryna Kałytko – zmowa drzew

I powiem ci tak: te drzewa ukradną nasze sny.

Wilgotne dno i grząskie mają tutejsze serca i miasteczka.

A drzewa nie śpią. Wychodzimy do sadu i one nas 

bezlistnymi palcami w milczeniu łapią za ramiona.

Ciemne pazury są ostre i rany na ciele cienkie.

Przebijają się przez nas te drzewa i nie goją się z wiekiem.

Bo to przecież my, to my wzięliśmy sobie ich rodziców

na łóżka i komody, na kredensy, drzwi i okna.

W drewnianym łóżku z rzeźbieniem w głowach,

które piąty rok dojada natrętny kornik,

w baniaku piersi mieszam żebrami kaszel

i mówię:

- Uciekaj,

przez sad, gdzie wysoka trawa,

do rzeki.

Ale jest późno.

Czuwa na brzegu łódka.

Drewniany grzbiet rzeka jej łamie i studzi.

Chciałabym znać z twarzy to drzewo, które

przez zimną mgłę przypłynie

i nastąpi na piersi.

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Kateryna Kałytko (1982) – poetka, prozaiczka i tłumaczka. Pochodzi z Winnicy, obecnie mieszka również na Bałkanach. Studiowała dziennikarstwo na Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. Autorka książek poetyckich: Posibnyk zi stworennia switu (1999), Sjohodnisznie zawtrasznie (2001), Portretuwannia asfaltu (2004), Diałohy z Odissejem (2005), Sezon sztormiw (2013), Katiwnia. Wynohradnyk. Dim (2014), Bunar (2018) oraz prozatorskich M.isterija (2007) i Zemla Zahublenych, abo maleńki straszni kazky (2017). Laureatka nagród: Litakcent Roku, Nagrody im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego 2017, Vilenica Crystal 2016, Książka Roku BBC 2017. Jest tłumaczką i popularyzatorką współczesnej literatury bośniackiej. W Polsce jej wiersze zostały opublikowane w kilku antologiach w przekładach Anety Kamińskiej: 30 wierszy zza granicy. Młoda poezja ukraińska (2012), Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014) oraz Listy z Ukrainy. Antologia poezji (2016).

Hartwig, Tielsch, Ryst, Critchley, Pełka Śmiełowska, Pawlikowska-Jasnorzewska, Szychowiak

I

Julia Hartwig – Czułość

Patrzy na ciebie zadarłszy główkę do góry
Jesteś jej niebem i twoja twarz stanowi na tym niebie
słońce i niepogodę 
Jest małym pisklęciem które chciałoby usiąść wśród gałęzi twoich ramion
pełna świergotów i tak od ciebie zależna
że wzruszyłoby to nawet serce z kamienia
Już tyle lat minęło a w lustrze w które patrzysz
wciąż jeszcze jawi ci się obraz jej malutkiej
stojącej obok ciebie z zadartą główką
i zapomnianą już dziś prośbą czy pytaniem
na które teraz odpowiedzieć za późno

*

Julia Hartwig (urodzona 14 sierpnia 1921 w Lublinie, zmarła 14 lipca 2017 w Gouldsboro w Pensylwanii) – polska poetka, eseistka i tłumaczka literatury pięknej.

II

Ilse Tielsch – Sen na jawie

Czasami popadam w środku dnia
z hałasu mojego głośnego czasu
w ciszę i w blask 
dalekiej przeszłości
wtedy idę w moim dużym mieście
przez inny świat
i marząc zagłębiam się w krainę dzieciństwa
między winnicą a łanem pszenicy
i wstępuję przez drzwi i idę przez dom
z którego nie stoi już żaden kamień
i słyszę głosy które od dawna
są zapomniane i rozwiane
i widzę obrazy: błyszczącej kuli
na wieży kościelnej w wieczornym świetle
zagrodę dziadka z gruszą z przodu
i łagodną twarz babci
przechodzi przez ogród
lekkim krokiem
i gładzi mnie po włosach
łan zboża faluje w letnim wietrze
czas stoi cicho
znów jestem dzieckiem
którym byłam

/z tomu „Ausgewählte Gedichte”, 2004
za: „Dorn im Fleisch. Ausgewählte Gedichte/
Cierń w ciele. Wiersze wybrane”, 2010/

Przełożyła Katarzyna Malczewska

*

Ilse Tielsch urodziła się w Czechach 20 III 1929 roku. Jest austriacką pisarką i córką pisarza, muzykologa i lekarza Fritza Felzmanna. Studiowała prasoznawstwo i germanistykę w Wiedniu, gdzie również w 953 roku ukończyła studia doktoranckie(praca nt. znaczenia gazety "Die Zeit"). Pracowała w prasie i w latach 1955-1964 uczyła w wyższej szkole bankowej. Od tamtej pory na wolnej stopie jako pisarka. Pierwsze książki publikowała pod podwójnym, także panieńskim nazwiskiem: Felzmann-Tielsch, później podpisywała je tylko nazwiskiem po mężu. Wydała 10 książek poetyckich. Teksty, wiersze i książki autorki zostały przetłumaczone na 20 języków i opublikowane w 22 krajach.

III

Dorota Ryst – po wodzie

„Rów w którym płynie mętna rzeka nazywam Wisłą”
[Z. Herbert, Prolog]

rana rozchodzi się szwy puszczają brzegi jątrzą.
między nimi sączy się mętna ciecz, opatrujesz ją
nazbyt czułym słowem, mówisz o niej

wisła. wracasz wciąż nie wiedząc jak zgoić
postrzelone ciało. inne miasta zrastają się szybciej.
ich rzeki liżą rany nie ropieją strachem. na południu

od kilku dni pada. ciecz wzbiera. układasz pasjans
z worków napełnionych piaskiem. po wodzie
przychodzą. skoro przyszli odejdą.

wiersz pochodzi z Antologii „Węzły, sukienki, żagle. Nowa poezja, ojczyzna i dziewczyna”, Kutno 2013

*

Dorota Ryst – pisze od tak dawna, że powinna zwątpić, a ona niezmiennie wierzy w słowo. Ważna część jej życia to Salon Literacki – stowarzyszenie, gazeta i, przede wszystkim, ludzie (www.salonliteracki.pl).

fot. A. Łuszczyk

IV

Emily Critchley – Może inne powody

Ten katgut, który wprowadziłeś mi w usta,
wędruje w dół kręgosłupa, pali i szarpie
z każdym ruchem, szczególnie w lędźwiach –
to owoc wszelkich pór roku, ptak
na każdą wędrówkę – na każdy z żywotnych narządów.
Jest tak napięty, że nie uwierzysz; sssssspiccato
wprost z lat 60. To znaczy 1660.
Taki trochę haniebny corpus, gdy mnie
ugina. Gdybyś na koniec go ściągnął w górę,
może udałoby się złagodzić sprawy na jakiś czas.
Przynajmniej ażbym wróciła na jakieś inne
zdziesiątkowane siedlisko, gdzie nastrój
jest płodny, a ziemia bardziej gniezdna.
Te czasy są ciężkie i często mam zjazd.
Widzę też, że z każdą mijającą epoką
to gardziołko traci na melodyjności /
bardziej drapie w uszy. Nie chcę łapać cię
w locie na takie rozmowy.
I może są jeszcze inne powody, czemu
to nienajlepszy pomysł.

Przełożył: Jakub Głuszak

*

Emily Critchley (ur. 1980) – Brytyjska eksperymentalna pisarka, poetka i naukowiec urodzona w Grecji. Laureatka nagrody za najlepszą oryginalną sztukę (2003), nagrody Johna Kinsella-Tracy’ego Ryana za poezję (2004), Nagrody Jane Martina (2011).

Jakub Głuszak (ur. 1982) – Poeta i tłumacz, w 2013 r. wydał tomik Moje przesłanie do pokolenia współczesnych trzydziestolatków, w 2016 r. ukazał się tomik Adrienne Rich 21 wierszy miłosnych w jego przekładzie.

V

Joanna Pełka Śmiełowska  – szaleństwo Tristana

ja Tristan dziedzic Ziemi Lońskiej
biały myśliwy bajarz lutnista i lennik
liżąc kciuk myśliciela na skraju lasu
dziwię się dlaczego
przypominacie mi chłopkę z obrazu Vincenta
węszącą perkatym nosem kartofel
ile w tym dobrego smaku ile na prędce zaspokojonego
głodu ile przymusu ile wyboru

szczułem wczoraj
chartami żurawie w chmurach
ogarami w obłokach gołębie i gęsi
widziałem najdzielniejszego z was
w czarnej czapce Chagalla

toczył uparte boje z materią
chorą od czasów Einsteina
na niezbywalny syndrom czasu i przestrzeni
***
kiedy przewrócicie mój pień
już nigdy nie przestanę
patrzeć na was miłościwi panowie
otwartymi sękami oczu

*

Joanna Pełka Śmiełowska – z wykształcenia filozof – absolwentka i doktorantka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ekolog, reportażystka, dziennikarka niezależna. Pracowała między innymi w: „Gazecie Poznańskiej”, „Gazecie Pomorskiej” i „Nowościach”. Swoje artykuły publikowała także w: „Agorze”, „Aurze”, „Polityce”, „Gazecie Wyborczej”, „Newsweek-u”. Otrzymała nagrodę ministra środowiska za artykuły o ginących gatunkach zwierząt. Wiersze pisze od 14 roku życia (z przerwami), publikuje na literackich forach internetowych.

VI

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – Ja

Było raz dziecko zabawne i tłuste. Umarło. Nie ma go nigdzie.
Biegało po domu, krzyczało. Są jeszcze jego fotografie w salonie.
Aż śmiać się i istnieć przestało, i nikt się nie zdziwił tej krzywdzie, 
choć było tak kochane i rozpieszczone.

Gdy z domu powoli znikało, obyło się jakoś bez płaczu i pisku.
Zabawki, sukienki, niepotrzebne pamiątki zalegają poddasze.
Mama nieraz i do późnej nocy czuwała nad jego kołyską,
a jednak dzisiaj, gdy je wspomna - nie płacze.

Nazywało się tak jak ja, więc wszyscy myślą, że ja to ono,
i nie usypali mu gróbka, choćby takiego jak kopiec kreta.
Toteż płacze nocami w kominie, że je zapomniano, zgubiono,
że miejsce jego zajęła jakaś niedobra kobieta...

*

Od lewej Maria Jasnorzewska-Pawlikowska (ur. 24 listopada 1891 w Krakowie, zm. 9 lipca 1945 w Manchesterze) – polska poetka i dramatopisarka dwudziestolecia międzywojennego, i Magdalena Samozwaniec jako dzieci, Warszawa ok. 1905. Fot: Muzeum Literatury

VII

Julia Szychowiak  – [Ilekroć kładę się nago, przypominam sobie]

Ilekroć kładę się nago, przypominam sobie
ogromne ciała mężczyzn, tylko bardziej zwierzęce,
wytrwałe. Oni przyglądali się moim pośladkom,
złamanej barwie brzucha. Nie mówiliśmy dużo,
łatwo o błąd. Usiłuję wytłumaczyć sobie
w kilku słowach, że to nie dotyk,
a pamięć po dotyku zjada mi skórę i skamle.

wiersz pochodzi z tomu „Wspólny język”

*

Julia Szychowiak (1986) – autorka czterech książek poetyckich: Po sobie (2007), Wspólny język (2009), Intro (2014) oraz Dni powszednie, święta (2018). W 2016 ukazała się jej debiutancka książka prozatorska p.t. Całe życie z moim ojcem. Jej wiersze były tłumaczone na język angielski, hiszpański i słoweński.

fot. Biuro Literackie

Oswald, Debeni, Musakowska, Stempel, Kruk, Dudzińska, Matijasz

I

Alice Oswald – Rzeka

w czarnym gruczole ziemi

drobny zalążek rzeki

przyłóż ucho do rzeki słyszysz drzewa 

przyłóż ucho do drzew słyszysz rozszerzanie

numerycznych działań rzeki

przez całą długość Devonu

pod mlecznym kwadratem światła który trwa bez ruchu

rzeka zwalnia i dąży dalej

śmieci po burzy okleiły jej gałęzie

gazeta rozkłada się pod wodą

a para kaczek przepływa nad jasną trawą wśród podtopionych wierzb

oko ziemi

spogląda spomiędzy jej kości

unosi księżyc unosi słońce niczego nie zatrzymuje

Przełożyła Magda Heydel

// wiersz pochodzi z książki „Poetki z wysp” [Biuro Literackie i Instytut Kultury Miejskiej, Wrocław – Gdańsk, 2015]

*

Alice Oswald (1966) – autorka sześciu książek poetyckich, m.in. „The Thing in the Gap-Stone Stile” (1996), „Dart” (2002) czy „Woods etc.” (2005). Wielokrotnie nominowana do prestiżowych nagród, w tym do „T.S. Eliot Prize. Ostatni tomik autorki ukazał się w 2011 roku, pt. „Memorial. An Excavation of the Illiad” i jako pierwsza w historii książka poetycka zdobył „The Warwick Prize for Writing” oraz „Corneliu M. Popescu Prize for European Poetry” (2013).

Magda Heydel (1969) – polska uczona i tłumaczka, filolog, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest tłumaczką literatury pięknej. Przetłumaczyła między innymi powieści i eseje Virginii Woolf, wydała nową wersję Jądra ciemności Josepha Conrada. Razem z Jerzym Jarniewiczem opublikowała antologię Poetki z Wysp, prezentującą twórczość ośmiu współczesnych autorek brytyjskich. Dwukrotnie była laureatką nagrody miesięcznika „Literatura na Świecie”. Otrzymała też Nagrodę Indywidualną Ministra Edukacji Narodowej (2003).

fot. Antonio Olmos

II

Laurie Debeni – Occhju di Saveriu

jestem uczennicą mojego ojca

mam trzy sekundy by się podnieść

mogę jęczeć, mogę krzyczeć

ale nie mogę się poddać.

jestem uczennicą mojego ojca

nie piję wody między okrążeniami

ani między rundami.

walczę do upadłego

nienawidzę do upadłego

i jeszcze mocniej kocham.

jestem uczennicą mojego ojca

nie daję się gnoić leszczom

ani nawet własnej rodzinie.

jestem uczennicą mojego ojca

reprezentuję samą siebie

moje rany mogą być śmiertelne

i nigdy pierwsza nie wyciągam noża.

patrzę komu ufam

nigdy się nie cofam

i na zawsze pozostaję lojalna.

jestem uczennicą mojego ojca

pamiętam, by rozciągać mięśnie

oraz zajmować się swoimi rzeczami

pozwalając by reszta przyszła sama.

jestem uczennicą mojego ojca:

kocham z zaciśniętymi pięściami.

*

Laurie Debeni (ur. 1996) – studiuje Etnologię i Antropologię Kulturową na Uniwersytecie Jagiellońskim. Aktywistka na pełen etat. Współtworzy Autonomiczną Przestrzeń Edukacyjną, zwiększającą dostęp do bezpłatnej edukacji. Po godzinach śpiewa w Krakowskim Chórze Rewolucyjnym i trenuje sztuki walki. Polka po matce, Korsykanka po ojcu. Do tej pory wiersze publikowała w "Szajn".

III

Julija Musakowska

***

co jest w twojej walizce przetrwania – pytają mnie

jak to – jeszcze nie spakowałaś swojej walizki przetrwania

skąd mam wiedzieć co w niej jest skoro nie

odczuwałam wcześniej trwogi takiej przenikliwej

naprędce nadrabiam – co wezmę sobie

szczotkę starą do włosów dziurkę w głowie plamy od jagód

na dziecięcej koszulce

Lubelszczyznę Kaukaz i Sybir –

zetknięcie we Lwowie skręcone drutem pstrokatym

który mam zamiast żył

który pręży się w środku

wczepiony w ziemię korzeń nie puszcza ciągnie

głęboko

rzeczy z rąk wypadają – ręce mamo moje dziurawe 

urwie się tylko ten drut – i mnie zabraknie

po co ta walizka kilka wyblakłych fotografii

żeby dzieci mogły rozróżniać swój zew krwi

leki woda kserokopie dokumentów radio

w którym ledwo się tli

ledwo dyszy

rock’n’roll

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Julija Musakowska (1982) – poetka i tłumaczka. Mieszka we Lwowie. Absolwentka stosunków międzynarodowych na Lwowskim Uniwersytecie im. Iwana Franki. Autorka tomików poetyckich: Na wydych i na wdych (2010), Masky (2011), Poluwannia na tyszu (2014) oraz Czołowiky, żinky i dity (2015). Jej wiersze weszły do antologii w przekładach Anety Kamińskiej: Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014) i Listy z Ukrainy. Antologia poezji (2016), były też publikowane na stronach: ArtPapier i Babiniec Literacki (tłum. Aneta Kamińska).

IV

Karina Stempel ‒ Choćby

Matyldo, nie wierz w to, co cię spotyka,

wszystkiemu można zaprzeczyć. Czekaj

i obserwuj. Ta butelka ma drugie dno,

pełne osadu lub pustki.

Nie odwracaj się, za każdym razem

otrzepuj z butów pył. Żegnaj się już

na zawsze, przestawiaj myśli w tryb

czasów odległych jak lód.

Długie trwanie pokaże ci pełen obraz,

może nawet ciekawy, na razie zostaw

za sobą szkło, nie podchodź i nie dotykaj,

bo się dokona bezruch.

A jak już wiesz, bezruch jest śmiertelny

i zimny. Znasz go za dobrze, żeby dać się

złapać, przyłożyć język do zmrożonej klamki,

choćby za drzwiami był świt.

*

Karina Stempel ‒ laureatka 4. Ogólnopolskiego Konkursu Dużego Formatu (2016), którego owocem jest jej druga książka poetycka pt. Noc w Nome, oraz X Ogólnopolskiego Konkursu im. Kazimierza Ratonia (2015). Debiutowała Rokiem Drewnianego Konia (Wrocław 2015). Publikowała w czasopismach papierowych i wirtualnych (m.in. w „Helikopterze”, „Frazie”, „Kwartalniku Powiatu Olkuskiego” i „sZAFie”). Wiersze z Roku Drewnianego Konia ukazały się także w Przewodniku po zaminowanym terenie (Wrocław 2016).

V

Hałyna Kruk

***

powiedzieć sobie szczerze, jak najszczerzej,

jakby nie było już nic do stracenia:

za długo żyliśmy, polegając na innych –

jak książka pisze, co ludzie powiedzą,

za bardzo przywykliśmy do tych wyszywanych koszul bezpieczeństwa,

do tych wystawnych cerkiewno-gastronomicznych obrzędów,

do tych fig w kieszeni, którymi często udajemy sprzeciw.

powiedzieć sobie jasno:

nie wystarczy siół ani miasteczek,

żeby każda chata była skraja,

nie wystarczy wojowników, żeby pojedynczo wychodzić w pole,

nie wystarczy pół,

nawet kitajek nie wystarczy, nazwożonych z Chin.

powiedzieć sobie bezlitośnie,

nie chowając się za plecy innych,

nie sięgając za każdym razem po sławę dziadów i pamięć bohaterów

jak po chusteczkę na patriotyczne łzy i smarki,

nie uciekając w tęskną pieśń

powiedzieć sobie:

ja – ostatnia litera alfabetu, bez którego mnie nie będzie,

ja – ostatnie terytorium,

ja – to, czego nie mogę się wyrzec,

ja – cieśla belki we własnym oku,

ja nie muszę ciosać z niej krzyża, jeśli nie chcę

ja nie mogę oddać tego, co do mnie nie należy

ja należę do tego narodu, ja – ten naród

ja nie chcę, żebyśmy wiecznie

chodzili takimi głuchymi drogami

więc zaczynam od siebie – ja zaoruję miedze

ja – my, ja-my, jamy

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Hałyna Kruk (1974) – poetka i tłumaczka. Urodziła się i mieszka we Lwowie. Studiowała filologię ukraińską na Uniwersytecie im. Iwana Franki we Lwowie, tam też obroniła doktorat i obecnie wykłada literaturę światową. Autorka pięciu tomików poetyckich: Mandry w poszukach domu (1997), Slidy na pisku (1997), Obłyczczia poza switłynoju (2005), Spiw/isnuwannia (2013) i Dorosła (2017). Napisała cztery książki dla dzieci, z których dwie: Marko mandruje dowkoła switu i Ważko buty najmenszym (2003) ukazały się w piętnastu językach. Tłumaczka m. in. wierszy Wisławy Szymborskiej, Bohdana Zadury i Kazimierza Wierzyńskiego oraz prozy Jarosława Iwaszkiewicza, Stanisława Lema i Danuty Mostwin. Jej wiersze były wielokrotnie publikowane w polskich pismach literackich, weszły też do antologii: Pociąg do poezji (2011; tłum. Bohdan Zadura), Węzły, sukienki, żagle. Nowa poezja, ojczyzna i dziewczyna (2013; tłum. Artur Fryz), Portret kobiecy w odwróconej perspektywie. 12 poetek z Czech, Słowenii i Ukrainy (2013; tłum. Aneta Kamińska), „Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy” (2014; tłum. Aneta Kamińska) „Komiks wierszem po ukraińsku”(2015; tłum. Aneta Kamińska). W 2018 wyszedł też jej tomik „Wakacje nad Letą” w przekładzie Bohdana Zadury. Stypendystka programu Gaude Polonia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej (Warszawa 2003, 2010) oraz Homines Urbani w Willi Decjusza (Kraków 2005).

VI

Łucja Dudzińska  – rozterki

myśli układają się w słowa

same się układają myśli

czy warto mówić głośno?

przecież milczenie jest złotem a mowa srebrem

brzęczącym

namolnym

czy warto być bogatym bogatszym o milczenie?

które nic nie kosztuje jest wygodne daje komfort

możliwość zwrotu akcji

zmianę nieujawnionych sądów

(podobno to źle gdy milczy sumienie)

milczenie może być tchórzostwem

milczenie może być mądrością

nie wiem co mam wybrać

nie chcę zostać bogatym tchórzem

z uprzejmie dobrotliwą twarzą

nie chcę zrezygnować z mądrości

(podobno i tak za dużo mówię i zbyt szczerze

trzaskam drzwiami)

tak – milczenie może być złotem

ale chciwość króla Midasa jest przestrogą

nie dotykaj każdej myśli

pozwól aby stała się muzyką

aby stała się wewnętrzną wiarą

poezją

tajemnicą

(z projektu na tom „Samotność kinomana”)

*

Łucja Dudzińska – poznańska poetka, redaktorka, wydawca, animatorka kultury. Autorka ośmiu tomów poetyckich (w tym dwóch dwujęzycznych). Tłumaczona na dziewięć języków. Publikowała w pismach: „Twórczość”, „Fraza”, „Tekstualia”, „Topos”,„Okolica Poetów”, „Arkadia”,„Wakat”, „Bliza”, „Cegła” itd. Inicjatorka, kuratorka ogólnopolskiej Grupy Literycznej Na Krechę. Fundatorka i prezes FONT. Członkini Zarządu Głównego i Komisji Kwalifikacyjnej Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Stypendystka Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury.

VII

Bohdana Matijasz

***

zawsze kochają najpierw sercem

a zaraz potem oczami językiem sierścią

poduszeczkami na łapach łapami ogonem

biegiem szybkim tarzaniem się w trawie

całym ciałem prężnym i mocnym

kochają szczęśliwym szczekaniem

które wystrasza ptaki kochają warczeniem

kochają też zasypiając w milczeniu

przytuliwszy się łapami i grzbietami

przyłożywszy głowę do głowy

widząc niebo i gwiazdy i księżyc w górze 

nad sobą zanim zamkną się oczy

kochają kiedy zasną i oglądają

jednakowe sny

/część cyklu "Twoje ulubione psy (i inne zwierzęta)"/

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Bohdana Matijasz (1982) – poetka, redaktorka i tłumaczka. Urodziła się i mieszka w Kijowie. Pracuje jako redaktorka pisma i wydawnictwa „Krytyka”, a także jako ekspertka w dziedzinie literatury i spraw wydawniczych w Ukraińskim Funduszu Kulturalnym. Autorka książek poetyckich: Neprojawleni znimky (2005), rozmowy z Bohom (2007), Twoji ulubłeni psy ta inszi zwiri (2011) i Pisnia Piseń (2018), prozatorskich: Bratyk Bil, Sestryczka Radist (2014) oraz bajek Kazky Rizdwa (2013, 2014). Z języka polskiego przetłumaczyła książki m.in. Andrzeja Stasiuka, Mariusza Szczygła, Ryszarda Kapuścińskiego, Leszka Kołakowskiego i Izabelli Chruślińskiej. W Polsce jej wiersze były tłumaczone przez Anetę Kamińską i drukowane w pismach: „Korespondencja z ojcem”, „Pobocza”, „Radar” i „Tygiel Kultury”. Weszły również do antologii: Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska (2012) i Listy z Ukrainy. Antologia poezji (2016). W 2006 roku była stypendystką Ośrodka Badań nad Tradycją Antyczną Uniwersytetu Warszawskiego, a w 2010 roku – programu Dagny w krakowskiej Willi Decjusza. W 2014 roku otrzymała odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.