Lorde, Golbert, Duszka, Lech, Moore, Daukszta, Lenkowska

I

Audre Lorde – Konkluzja

Martwi mężczyźni mijani na ulicach

stają się codziennym zjawiskiem

ale kochać jednego z nich

nie jest rozwiązaniem

Wierzę w miłość jak wierzę w nasze dzieci

lecz urodziłam się czarna, odarta ze złudzeń

a moje widzenie

różne od waszego

jest jasne,

chociaż niekiedy ograniczane.

Badałam cię wzrokiem o północy

obracałeś się w powszednim śnie

ja też chciałabym sobie pozwolić na bezbolesne majaki

które miotają tobą i więdną

w niepełnych rozwiązaniach

Twoje noce ciągną się jak zima i są bardzo młode

wypełnione czystością, wybaczaniem

i łagodnym Chrystusem objeżdżającym twe miasta

na bezpłodnej oślicy której ryki

nie obwieszczają czasu przyszłego,

Ja zaś noszę moje noce jak noszę moje życie

i umieranie

absolutne i niewybaczalne

bryłki ustępstw i decyzji

skamieniałe od dzikiego słońca

A kiedy śnię

posuwam się przez Czarny Ląd

gdzie przyszłość

świeci wiecznie i zielono

lecz gdzie teraźniejsze symbole

to skrwawione i nieustępliwe

izby

w których skołowane dzieci

z kikutami z drewna zamiast palców

bawią się w wojnę

i nie potrafią pozbierać szklanych kulek

albo uciec z domu

ilekroć zagraża zmora.

Przełożyła Renata Gorczyńska

Źródło: Dzikie brzoskwinie. Antologia poetek amerykańskich, Julia Hartwig, Wydawnictwo: Sic!

*

Audre Lorde (1934 – 1992) – urodzona w Nowym Jorku, w robotniczej rodzinie karaibskich imigrantów jako Audrey Geralidine Lorde. Zmarła 17 listopada 1992 roku w Saint Croix na Wyspach Dziewiczych, gdzie dzieliła życie z Glorią I. Joseph. Przed śmiercią przyjęła afrykańskie imię Gambda Adisa, czyli Wojowniczka – Ta, Która Sprawia, Że Jej Myśli Są Znane. Wydała wiele tomów poetyckich, z których siódmy, The Black Unicorn (1978), przywołujący mitologię Czarnej Afryki, często uznawany jest za arcydzieło. Wydała także trzy książki eseistyczne, oparte na własnych doświadczeniach, poświęcone walce z rakiem i służbą zdrowia jako systemem władzy.

fot. Poetry Foundation

II

Weronika Golbert – Ucieczka

jedyne co współgra ze mną

to promienie słońca wchodzące

w skórę o siódmej rano

wiatr przenikający przez kosmyki włosów

których od kilku miesięcy nienawidzę

mocne jesienne powietrze

rozluźniające uwięzione w

klatce płuca

kolory jesieni odciągające

myśli które idą za daleko

jako jedyne wolne od

schematów i granic

 

mogłabym zjednoczyć się z naturą

i nigdy już nie wrócić do ludzi

*

Weronika Golbert (1999) – poetka młodego pokolenia. Publikowała m.in. w magazynie Nowe Myśli, zdobywczyni wyróżnienia w Turnieju Dwóch Wierszy w Żyrardowie.

III

Maria Duszka - Prawie wszyscy byli odwróceni

to był piękny październik

- Szymborska właśnie otrzymała Nagrodę Nobla

 

do mnie codziennie przychodził

pijany kryminalista

 

twierdził

że mnie kocha

i jeśli z nim nie będę

to zabije mnie i siebie

 

radziłam aby zaczął od siebie

nie zauważał dowcipu

 

policjanci mówili mi

że mogą mu coś zrobić dopiero

kiedy mnie zabije

 

vip od kultury stwierdził:

„nic dziwnego

że panią to spotyka

skoro pisze pani takie wiersze”

 

jeden z wielu moich braci oznajmił:

„musisz liczyć na siebie”

 

mężczyzna mojego życia

o którym pisałam

moje najlepsze wiersze powiedział:

„mnie to omija

bo ja jestem tu

a to się dzieje tam”

 

a Pan Bóg uświadomił mi

właśnie wtedy

że oczekuje ode mnie wdzięczności

za życie takie

jakim ono jest

 

żyję

 

jestem wdzięczna

 

wielbię moją samotność

*

Maria Duszka mieszka w Sieradzu. Jest poetką, dziennikarką, bibliotekarką, animatorką kultury, założycielką i opiekunką działającego od 2002 r. Koła Literackiego „Anima”. Należy do Wielkopolskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Wydała dotychczas dziewięć tomików. Ostatni z nich to polsko-litewski wybór wierszy "Wolność chmur / Debesų laisvė" (w przekładzie Birutė Jonuškaitė). Jej utwory zostały przełożone na kilkanaście języków obcych. Publikowała w: „Odrze”, „Toposie”, „Przekroju”, „Poezji Dzisiaj”, „Reibeisen” (Austria), „Modern Haiku” (USA), „Krantai” (Litwa), „Kiyv” (Ukraina) oraz w antologiach  w Niemczech, Serbii i USA. Prezentowała także swoją twórczość w Telewizji Polonia, Programie I Telewizji Litewskiej i Programie I Polskiego Radia, Radiu Łódź, Radiu Poznań i Radiu Wilno. Jej utwory stały się tekstami piosenek śpiewanych po polsku, angielsku, serbsku i w języku esperanto. Jako dziennikarka publikowała artykuły, wywiady i recenzje na łamach „Toposu”, „Dziennika Łódzkiego”, „Znad Wilii”, „Kalejdoskopu” i „Ziemi Łódzkiej”. Od 2017 r. prezentuje wiersze ulubionych poetów w cyklu „Cztery ściany wiersza” w cotygodniowej audycji „Pod wielkim dachem nieba” we wrocławskim Radiu Muzyczna Cyganeria. W 2013 r. otrzymała Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Łódzkiego.

IV

Joanna Lech ‒ Włókna

Czasem bliżej nam do popiołu; żyjemy w skrawkach, włóknach. 

Kawałkach żłobień. Śnią nam się miejsca zniszczone i puste, 

okna bez szyb, domy bez okien. W nocy miasto wygląda

jak przepaść, z cegieł sączy się ropa. 

Czasem śnisz mi się martwy, blady jak płótno. Mogłabym pociąć cię na kawałki, zakopać. I jeśli kiedyś zabraknie powietrza, te ziarna

zakwitną i zgniją od środka. Kiedy je połkniesz, staną się włóknem, skrawkiem, kawałkiem żłobień. I czasem bliżej nam do tych znaczeń:śnisz mi się martwy, podarty jak płótno. Stojąc pod światło 

jesteś zszyty z samych krawędzi; masz ich pełne usta.

*

Joanna Lech ‒ Pisarka i poetka, autorka powieści Sztuczki i Kokon, tomów wierszy Zapaść, Nawroty, Trans i Piosenki Pikinierów. Laureatka wielu konkursów literackich, m.in. PTWK, im. R. M. Rilkego, im. J. Bierezina, nominowana do Nagrody Literackiej NIKE 2011 i Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. Stypendystka Miasta Krakowa i Fundacji Grazella. Publikowała w antologiach m.in. „Poeci na nowy wiek” (Biuro Literackie,Wrocław 2010), „Free Over Blood” (Off_press, 2011), Antologii współczesnych polskich opowiadań” (FORMA, Szczecin 2014) i „Scattering the Dark" (White Pine Press, 2016). Tłumaczona na język angielski, niemiecki, ukraiński, rosyjski, łotewski i czeski. 

V

Marianne Moore – Milczenie

„Wizyty ludzi wyższego ducha – mawiał mój ojciec –

nigdy nie trwają zbyt długo:

wystarczy im pokazać grób Longfellowa

albo szklane kwiaty w Harvardzie. 

Każdy z nich jest niezależny jak kot unoszący do kryjówki

upolowaną mysz, której bezwładny ogon

zwisa mu z pyska jak sznurowadło,

potrafią cieszyć się czasem samotnością

i wyrzec się prawa głosu na rzecz innych,

jeśli ich wywód przypadł im do gustu.

Najgłębsze uczucie wyraża się zawsze w milczeniu;

nie w milczeniu, ale w powściągliwości”.

Nie był też nieszczery mówiąc: „Uważaj mój dom za swoją gospodę”.

Gospoda to nie mieszkanie.

Przełożyła Julia Hartwig

Źródło: Dzikie brzoskwinie. Antologia poetek amerykańskich, Julia Hartwig, Wydawnictwo: Sic!

*

Marianne Moore (1887-1972) – amerykańska poetka i pisarka modernistyczna związana z nurtem imagizmu. Laureatka nagrody Helen Haire Levinson Prize, Nagrodą Pulitzera, National Book Award oraz Bollingen Prize. 

Fot. Marianne Moore i jej matka, Mary Warner Moore, Brooklyn, 1946; zdjęcie autorstwa Cecila Beatona

VI

Olga Daukszta ‒ Na różowej ziemi

W pustem polu za Dźwiną cegielnia Moskala,

różowa wkoło ziemia, jak pluszowa suknia.

Rudobrody gospodarz cegły tu wypala,

na ścierniskach jesiennych w różu nawet włókna.

Dwunastoletni Michałko cegły składa w stosy,

a w południe zmęczony śpi w chwastach nad rzeką.

Brązowy, na wpół nagi, śpi miedzianobosy,

całują mu dziewanny oczy pod powieką.

…I nagle łoskot kotłów. Okrzyk: „Jezus Maria”!

Przez pierś nagiego chłopca – kopyta, kopyta…

W skrzydłach przecwałowała złocista husaria.

Deszcz krwi. A ziemia wkoło… rdzawo-złotolita…

Trudno wstać do roboty: bolą śniade plecy.

− Lecz niech bije w Michałkę choćby błyskawica,

byle jeszcze raz ujrzeć, jak w skrzydłach przeleci

po stratowanej piersi ognista konnica…

*

Olga Daukszta (1893–1956) ‒ Autorka tomów poetyckich "Dźwina o zmierzchu" (1930), "Błękitne inicjały" (1933) oraz "Walet kierowy" (1937). Współpracowała z czasopismem literackim "Kamena", które publikowało literatów takich jak Bruno Schulz, Julian Przyboś, Edward Starchura czy Julian Tuwim. Z ostatnim korespondowała, jednak nie zachowały się żadne listy. Zmarła w 1956 r., została pochowana na cmentarzu na Grzywie (Daugavplis).

fot. Zdjęcie pochodzi z archiwum pani Heleny Filipionok. (źródło: Wander Woman)

VII

Krystyna Lenkowska ‒ Naród

       Andrijowi Bondarowi

Ukraiński pisarz (niezły) mówi

że naród mu niepotrzebny

ciekawe i oryginalne że mówi to teraz

niedługo po Majdanie czyli Rewolucji Godności

i w trakcie wojny na Wschodzie Ukrainy

w końcu nie musi się od razu zaciągać do wojska

może się tylko zaciągnąć papierosem lub trawką

i na przykład napisać manifest taki

że okupantowi pójdzie w pięty

ale żeby być tak obojętnym na to słowo?

się dziwię

zwłaszcza że się wie że on kocha niektórych Polaków 

a Polacy wiadomo patriotyzm wysysają z krwią i z krwi

(że wymienię tylko Gombrowicza i niech mnie trzaśnie i ściśnie jeśli Witold G. nie zbił kapitału na swoim narodzie)

mnie - to jakby też naród niepotrzebny na co dzień

się dziwię sobie po cichu

a w szczególności niepotrzebny mi jego tłum napierający na jedynie słuszną prawdę

niepotrzebny mi jego głos w megafonie pod kościołem lub ratuszem lub marketem (dlaczego megafon na pół miasta skoro w środku wciąż wolne ławki krzesła wózki?; a może właśnie dlatego)

z dwojga złego 

powiem szczerze 

choć nie wiem czy to bezpieczne 

wolę beznarodowca niż narodowca

fanatyków wszelkiej maści boję się jak dżumy

ale jednak naród to naród

zwłaszcza swój naród

bo przecież nie można zaprzątać sobie głowy kilkoma narodami naraz

nie wystarczy czasu zdrowia i serca

jednego życia zabraknie

jeden naród ma wspólną historię

no, co najmniej bardzo podobną

naród ma wspólny język (nasz ma, co się ceni, bo to wiele upraszcza; czasem tylko akcent mu się kolebie)

naród śpiewa ten sam hymn (bywa, że z diametralnie różnych powodów)

naród można rozpoznać po przekleństwach i modlitwach

a swojskość jest jak ojciec i matka

naród jest przyczynkiem do rozmowy o tym że bywa przyczynkiem do wojny i pokoju

naród jest mi stanowczo potrzebny od czasu do czasu

choćby po to żeby napisać ten wiersz z jakiegoś punktu widzenia.

*

Krystyna Lenkowska – anglistka, tłumaczka głośnego tomu wierszy Emily Dickinson „Jest pewien ukos światła”. Poetka tłumaczona na kilkanaście języków. Jej wiersze ukazały się w Europie, Ameryce, Azji. Nagrodzona w Albanii i Bośni przez poetyckie środowiska muzułmańskie. Jej wiersze na pożegnanie ojca służą "EMDA" Alzheimer’s Association of Izrael w wydaniu hebrajskim i angielskim. Rzeszowianka. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

VI