Grabowska, Półtorak, Rich, Szychowiak, Senczyszyn, Pitra, Selaković

 I

Anna Grabowska

nasennie

nosimy w sobie kilka zdarzeń z podróży i dworców

migawek z przystanków domniemanego szczęścia

z czasów gdy żadnemu z nas nie śniło się o śmierci

oboje wiemy że teraz umiera się o wiele szybciej

a mimo to odjeżdżamy systematycznie od siebie

rozpruwając żyły codziennym niedotknięciom

goimy się później całymi tygodniami płodząc

wiersze w których podszywamy się pod podmioty

a przecież pojedynczo jesteśmy jak strachy

które zdrewniałe ramiona wyciągają do wróbli

i chociaż chłód i wilgoć związuje nam słowa w supły

niedomówienie prostą trajektorią trafia

w punkt tak czuły że namacalny nawet we śnie

czuję twój gorący oddech tuż przy moim uchu

szepczesz - nie mamy już wiele czasu dla siebie

to wtedy z ustami pełnymi obietnic odganiamy śmierć

*

Anna Grabowska (1969) poetka, laureatka konkursów, mama, babcia, feministka.

II

Marta Półtorak

MIŁOŚĆ WIARA WALKA

portrety dam wytwornych

to wielka granica dla dziewczęcych marzeń

o blichtrze cenniejszym niż suknie Versace

dalej już tylko watahy

uległych konkubin

o różowych policzkach

i słodkich usteczkach

portrety dam wytwornych

zdobią ściany umarłych pałaców

z trupią wyniosłością prowokują do groteski

portrety dziwek przydrożnych

w kieckach krótszych niż żywot wirusa

wyuzdane matrioszki

z marzeń ofiar kompleksu Portnoya

definiują klimaty intymne

poćwiartowane jak tusze u rzeźnika

dalej już tylko watahy oziębłych żon

porządkujących koszule i krawaty

mężów o tchórzliwych usposobieniach

portrety bezczelnych dam

portrety cichych dziwek

selfie w drodze

na tle muralu

z napisem

miłość wiara walka

pralka i zmywarka

*

Wiersz powstał spontanicznie ale jest także odpowiedzą (lub jej próbą) na pytanie o samoidentyfikację. Zrozumienie i zaakceptowanie lub zanegowanie i bunt dla elementów, które mogą spotkać się ze sobą na metapoziomie rozumienia aspektów kobiecości. Aby najlepiej zrozumieć swoje ograniczenia, także te wynikające ze stereotypów przeciwstawić się temu można poprzez kamuflaż. Konwencje, które z jednej strony mogą nas wzmocnić, ale przeważnie nawet pod płaszczykiem wygody często powodują wpisanie kobiety w przekaz zwyczajowy. Co często nie pozwala, by spojrzeć na siebie autentycznie. Rola kobiety w polskim społeczeństwie to także forma kamuflażu. Musi ona nieustannie wplatać w swoje życie elementy zupełnie nie pasujące do niej, ale wymagane. Musi rozwiązywać różnego rodzaju życiowe i mentalne rebusy oraz kontrolować czy jest to dostatecznie dobre dla innych. I tak codziennie trzeba udowodnić, że zasługuje się na szacunek. Poczucie bezradności i złości jest efektem skomplikowanej natury kobiecości przypisywanej codziennie do różnorakich frazesów. Te, tradycyjne kody, kurtuazja i gentelmenskość to ukryte lekceważenie. Czy zatem potrzeba nam dziś dam?

Marta Półtorak – dziennikarka, poetka, historyk, animatorka kultury. Absolwentka Wydziału Humanistycznego Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Jej teksty ukazywały się m.in. na łamach Fragile, Lounge Magazine, Frazy, Dziennika Polskiego, Kwartalnika Stowarzyszenie Pisarzy Polskich za Granicą „Ekspresje”, Odra, Miesięcznika KRAKÓW, Arcana, Głos Podgórza, Interia.pl oraz w krakowskich almanachach poetyckich w latach 2008 -2018. Debiutowałą w 2009 roku arkuszem poetyckim “Globalna zadymy” w piśmie kulturalnym FRAGILE. Wydała 4 tomiki poetyckie : Transmisje na żywo (2010), Księżycowe łąki (2012), Sztuka Sprzedaży (2015) Wersal show (2019). Otrzymała wyróżnienia w konkursie literackim na Festiwalu Sztuk wszelakich Bieszczadzkie Dusioly " 2009 oraz w konkursie e-multipoetry “Mury, które cb łączą - mury, które dzielą" w Żydowskim Muzeum Galicja 2012. Recenzuje i podkreśla sztukę wizualną w przestrzeni internetowej Art o Sztuce. Współpracowała z wieloma instytucjami kultury w całym kraju. Członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Od 2018 roku prowadzi autorski cykl Literatura na Forum w Krakowskim Forum Kultury, a od 2020 cykl internetowych spotkań E-pidemia poezji z grupą literycznaczy Na Krechę.

#konkursowasobota

#czwartykonkursbabińca

III

Adrienne Rich

Dedykacje

Wiem, że czytasz mój wiersz

późno, przed wyjściem z biura,

w jaskrawym świetle lampy i przy ciemniejącym oknie,

w zmęczeniu budynku zanurzającego się w ciszę,

na długo po godzinach szczytu. Wiem, że czytasz ten wiersz

stojąc w księgarni daleko od oceanu,

szarego dnia wczesną wiosną, gdy lekkie płatki śniegu

niosą się przez ogromne przestrzenie otaczającej cię równiny

Wiem, że czytasz mój wiersz

w pokoju, gdzie zdarzyło się więcej niż możesz znieść,

gdzie zmięta pościel leży rozrzucona na łóżku

i otwarta waliza mówi o ucieczce,

choć nie możesz jeszcze wyruszyć. Wiem, że czytasz ten wiersz,

gdy metro zwalnia pęd, a ty za chwilę wbiegniesz po schodach

spiesząc ku nowej miłości, na którą nigdy nie pozwoliło ci życie.

Wiem, że czytasz ten wiersz przy świetle

telewizyjnego ekranu, po którym bezgłośnie przesuwają się i skaczą obrazy,

kiedy czekasz na nową porcję wiadomości z infilada

Wiem, że czytasz ten wiersz w poczekalni,

gdzie oczy spotykają się i umykają od siebie natrafiając na obcych.

Wiem, że czytasz ten wiersz przy fluorescencyjnym świetle,

w nudzie i zmęczeniu młodości, która została odepchnięta,

która sama zbyt wcześnie od ciebie odeszła. Wiem,

że czytasz ten wiersz osłabionym wzrokiem przez grube

soczewki, które zanadto powiększają te litery, a jednak czytasz,

bo nawet alfabet wydaje ci się wart zachodu.

Wiem, że czytasz ten wiersz krzątając się

przy odgrzewaniu mleka, z dzieckiem na plecach, z książką w ręce,

ponieważ życie jest krótkie, a ty jesteś spragniona.

Wiem, że czytasz ten wiersz, który nie jest w twoim języku

odgadując wyrazy i czytając inne,

starając się zrozumieć, co znaczą.

Wiem, że czytasz ten wiersz nadsłuchując czegoś, rozdarta między nadzieją i goryczą,

raz jeszcze powracając do zadania, którego porzucić nie możesz.

Wiem, że czytasz ten wiersz, bo nie masz nic innego do czytania

tam gdzie osiadłeś, wyzbyty wszystkiego.

Przełożyła Julia Hartwig

Źródło: Dzikie brzoskwinie. Antologia poetek amerykańskich, Julia Hartwig, Wydawnictwo: Sic!

*

Adrienne Rich (1929-2012) była amerykańską poetką, działaczką i radykalną feministką. Uważa się, że była jedną z najszerzej czytanych i najbardziej wpływowych poetek angielskiego kręgu językowego w drugiej połowie dwudziestego wieku. Wśród jej wielu zasług wymienia się ugruntowanie dyskryminacji kobiet i lesbijek jako godnego tematu w poetyckim dyskursie. Jej debiutancki tomik został wybrany przez W.H. Audena na zwycięzcę Yale Series of Younger Poets Awards. Zdobyła chyba wszystko, oprócz nagrody Nobla, co jest możliwe do zdobycia dla poetki, w tym prestiżową Bollingen Prize (2003), którą przed nią otrzymał między innymi Czesław Miłosz.

IV

Mirka Szychowiak

Sama nie wiesz

Miasto oświetlone jak świąteczne drzewa

stado krzyczących ulic, uchylonych drzwi

- nic się tu nie ukryje, możesz iść wszędzie.

Rozglądasz się: wszystko jednak jest czarne

i niewidzialne. Samotność spadła na ciebie

jak niespodziewany deszcz - chcesz upaść

gdzieś wygodnie, zaczekać aż ciemność

wróci tam, skąd przyszła. Może do siebie.

Czego właściwie chcesz, czego szukasz

w miejscu, które od dawna przestało

cię kochać? Po wariacku, prawie za nic.

Co cię tak nagle nieznajomo boli

że aż chcesz się dowiedzieć, skąd

ten ból wyrasta i kto go zasiał?

wiersz z tomiku "Obiekt monitorowany"

*

Mirka Szychowiak (1956) – polska poetka, autorka siedmiu książek poetyckich oraz zbioru opowiadań "Gniazdozbiór", jurorka Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego "O Granitową Strzałę". Finalistka X edycji Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jacka Bierezina w 2004, wyróżniona w II edycji Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego „Złoty Środek Poezji” w 2006 na najlepszy poetycki debiut książkowy roku 2005 za książkę "Człap story", laureatka Grand Prix XV Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego "Malowanie Słowem" w 2010 (nagrodą było wydanie tomiku "Proszę nie płakać"), laureatka I nagrody XVIII Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego „Krajobrazy Słowa” w 2011, nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” w 2011 za książkę "Jeszcze się tu pokręcę". Nominowana do nagrody głównej XI Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania 2015 za opowiadanie pt. "Wzgórze Olgi".

Publikowała m.in. w „Obrzeżach”, „Szafie”, „Trumlu”, „Arkadii”, „Dyskursie”, „Nowej Okolicy Poetów”, „Cegle”, „Undergrunt”, „Arteriach”.

V

Jaryna Senczyszyn

***

ona chce

spodobać się poecie

który opisał tę rzekę

z ciemnymi wodami

chce żeby powiedział

jak pięknie napisałaś

o mojej rzece

trochę się boi

kamienie są śliskie

nurt wartki

sama

pośród gór

góry to wielka muszla

przyłożysz do ucha

słyszysz rzekę

ona przykładała

i słuchała

ale tego było za mało

żeby napisać o niej

i spodobać się poecie

przestała się więc bać

zostawiła

ubrania na kamieniu

weszła do rzeki

która niosła z Czarnohory

topniejące śniegi

zapachy traw

korzenne słodkie cierpkie

i płatki kwiatów

które przekwitną

w noc Piotra

rano rzeka

wypuściła ją

czystą

jak ploso na słońcu

przejrzystą

jak ciemne wody

zimną

jak śniegi Czarnohory

ciepłą

jak zapachy lata

delikatną

jak płatki kwiatów

które napisały

na jej ciele

imię rzeki

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Jaryna Senczyszyn – ukraińska poetka, tłumaczka i dziennikarka. Autorka książek poetyckich: „Hra w korolewu”, „Dolina rikiSambation”, przygotowuje do druku tom „Rozplesy”. Tłumaczka utworów Tadeusza Różewicza, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Karola Wojtyły, Olgi Tokarczuk, Jana Piekły. Pierwsza laureatka nagrody literackiej im. Bohdana Ihora Antonycza „Prywitannia żytnia”, otrzymała również nagrodę im. Markijana Szaszkewycza.

#środyzanetąkaminską

VI

Anna Danuta Pitra – Plusz

Owijam się macicą, która chwilowo

nie działa. Jestem więc płodem

łkającym i rozczochranym.

Skamlącym zwitkiem żył

Parzącym kłębkiem kabli

Oddechy uprzejmie otulają

zmarznięte stopy, ciemność

kocha moje ciało. Co z tego.

Jestem smutnym płodem.

Bolę sama siebie. Na zewnątrz

podobno jest bardzo dzień.

Nie ródźcie mnie.

źródło: Helikopter OPT

*

Anna Danuta Pitra (1982) – kobieta z przeszłością, ale bez biografii. Publikowała i odbierała nagrody. Słowa kluczowe: wiek balzakowski, zombie, bumerang, stare dobre czasy. Rok 2019 zastał ją w antologii poetek trójmiejskich „Konstelacje”.

VII

Branka Selaković

Urodzinowy

Mówią, że jeśli jesteś wielkim poetą

musisz wiedzieć, kiedy umrzesz.

I koniecznie napisać wiersz

na swoje ostatnie urodziny

na moje sto drugie, sto czwarte...

Ale to by było niesmaczne

jak odgrzewanie skisłego mleka,

żyć tak długo.

Musisz być świetlikiem i żmiją.

Musisz być ostry, niebezpieczny,

jadowity,

gotowy, silny, odważny,

elastyczny

o mocnym żołądku.

Musisz walczyć ze złem, występkiem,

niskimi pobudkami.

Oświetlać drogę swej duszy,

ładowi, szczerości,

właściwym wartościom,

pięknu dobra,

sprawiedliwości,

czystej miłości...

Totalna wojna światów.

Do którego należysz?

Który wybrałeś

Latarnią oka oświetlam szarość!

Piórem bronię murów swej świątyni!

Miłością zabezpieczam sobie przyszłość!

Księżniczka z Serbii

Baronówna

Hrabianka

Kniaziówna

I po milionkroć żelatynowa dziedziczka tronu

usiłuje być wiecznością,

tworzyć nową historię.

Ona kocha.

Ma swojego księcia.

Ona jest miła.

Upiecze dla gości ciasta,

zrobi kanapki na ciepło

z mielonką,

majonezem

i kiszonymi ogóreczkami

i oczywiście tort!

Witajcie w domu świetlika i żmii.

Ona jest niezrównaną gospodynią.

Nic trudnego.

Każdego można wytresować.

Wyobraźnia.

Oskarowa rola na jeden dzień.

Co w tym trudnego?

To jej urodziny.

Na dworze nie jest dobrze być trzeźwym.

A jutro...

Jutro znów jej odbije...

Rewolucja, ludu!

Jak długo jeszcze będziecie czekać?

Wolność albo śmierć!

Przełożyła: Agnieszka Żuchowska-Arendt

*

Branka Selaković – ur. 1985 r., absolwentka filozofii na Uniwersytecie w Belgradzie, dziennikarka Programu I Radia Belgrad, autorka tomiku poezji “Einai” (2016) oraz powieści: “Narcisi bojeni crno” (Narcyzy malowane na czarno, 2006), “Kapija” (Brama, 2009), “Ljuta sam” (Jestem wściekła, 2011) oraz „Glineni kralj” (Gliniany król, 2016), która została przez jury jednogłośnie uhonorowana nagrodą „Dereta” dla najlepszej powieści. Jej wiersze i krótkie opowiadania były tłumaczone na j. angielski, hiszpański, niemiecki, indonezyjski i norweski.

Agnieszka Żuchowska-Arendt (ur. 1983.) - poetka („Biała masa tabletek” 2005, „Gutenmorgen” 2019), autorka opowiadań („Znikomat” 2009), tłumaczka literatury z j. serbsko-chorwackiego, śpiewa w Krakowskim Chórze Rewolucyjnym.