Niedziejko, Bergholc, Krahelska, Świrszczyńska, Erb, Jęcek, Szatters

I

Julia Niedziejko ‒ konwalie, sukienka w paski, kompot

wróciłam pokój mniejszy o połowę zapach

snu i ziemniaków choć jest późny ranek

ten stolik tu nie stał albo ja tu nie stałam

choć zdjęcia na nim mówią inaczej

w kuchni notatka pismem odręcznym

zdejmuje mi płaszcz i zaparza herbatę

żółty fotel przeszedł mchem sofa kotem

dziury w czasie zacerowano ręcznie

w pościeli czuć resztki zimy (nie dało się

jej roztopić miłością) kurz na kaloryferach

za szafą ukryto konwalię w ramce 

– lato z cudzych starych kalendarzy

kto tam wtedy z tobą był? kapelusz

z wikliny papierosy sukienka w paski

kompot o smaku sierpnia dni z zepsutych

zegarków i obietnice szeptane z ust do ust

– ostatni raz, to już się więcej nie wydarzy

*

Julia Niedziejko (ur. 1993) ‒ Laureatka V Ogólnopolskiego Konkursu na Tomik Wierszy Duży Format 2017 w kategorii przed debiutem. Za tomik Niebieska godzina (Fundacja Duży Format, Warszawa 2017) nominowana do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” 2018 w kategorii debiut. Swoją pierwszą książkę poetycką pt. "Niebieska godzina" napisała w Budapeszcie. Obecnie mieszka w Poznaniu, z którego pochodzi.

II

Olga Bergholc ***

Ilu bliskim chcę się dziś pokłonić,

dotykając ręką żywej ziemi,

ile jeszcze ten wieczór odsłoni

twarzy, które taiły się w cieniach!

Ręce, pełne dobrej, dobrej mocy,

utrudzonych ramion krzywiznę,

a u najpiękniejszych, świetnych chłopców –

tak przedwcześnie smutna siwiznę.

Znane jest świadectwo pochodzenia:

wtedy razem trwaliśmy w blokadzie.

Żaden krzyż prawdziwiej nie oceni

tej młodości mroźnej w Leningradzie.

Ból i bieda jej nie przekreśliły

i marzenia od niej nie przygasły.

Niech do śmierci będzie nam miłe

ludzkie srebro naszego miasta.

Przełożył Aleksander Ziemny

*

Olga Bergholc – (ur. 1910 w Petersburgu, zm. 13 listopada 1975 w Leningradzie) – rosyjska poetka. Debiutowała w 1934 roku, autorka poematów „Lutowy Dziennik” (1942), „Poemat leningradzki” (1942), tworzyła też liryczną prozę autobiograficzną. W latach 30. poddawana represjom – jej pierwszy mąż Boris Korniłow został w 1937 aresztowany i potem potajemnie stracony, natomiast ona sama wydalona z partii i Związku Pisarzy, a po osiemnastu miesiącach aresztowana i pomimo ciąży osadzona w więzieniu na Litiejnym Prospekcie, gdzie po torturach poroniła.

III

Krystyna Krahelska – Hej, chłopcy, bagnet na broń!

Hej, chłopcy, bagnet na broń! 

Długa droga, daleka, przed nami,

Mocne serca, a w ręku karabin,

Granaty w dłoniach i bagnet na broni.

Jasny świt się roztoczy, wiatr owieje nam oczy

I odetchnąć da płucom i rozgorzeć da krwi,

I piosenkę, jak tęczę, nad nami roztoczy

W równym rytmie marsza: raz, dwa, trzy...

Hej, chłopcy, bagnet na broń!

Długa droga, daleka, przed nami trud i znój,

Po zwycięstwo my, młodzi, idziemy na bój,

Granaty w dłoniach i bagnet na broni.

Ciemna noc się nad nami, roziskrzyła gwiazdami,

Białe wstęgi dróg w pyle, długie noce i dni,

Nowa Polska, Zwycięska, jest w nas i przed nami

W równym rytmie marsza: raz, dwa, trzy...

Hej, chłopcy, bagnet na broń!

Bo kto wie, czy to jutro, pojutrze, czy dziś

Przyjdzie rozkaz, że już, że już trzeba nam iść...

Granaty w dłoniach i bagnet na broni!

*

Krystyna Krahelska(1914-1944) – miłość do ojczyzny wyniosła z domu rodzinnego, gdzie silne były tradycje wojskowe. Aktywnie uczestniczyła w życiu harcerskim, co w późniejszym czasie przełożyło się na służbę w Polskim Podziemiu. W latach 1936-1937 pozowała znanej rzeźbiarce, Ludwice Nitschowej do pomnika warszawskiej Syreny. Jeszcze w latach dwudziestych, jako młoda dziewczyna, rozpoczęła karierę pisarską i muzyczną. Tworzone przez nią utwory cieszyły się szczególnym powodzeniem w okresie okupacji, a kolejne piosenki i wiersze żołnierskie drukowano w podziemnej prasie.

Utwór "Hej, chłopcy, bagnet na broń" powstał w początkach 1943 roku z myślą o żołnierzach pułku "Baszta". Twórczość Krahelskiej z lat 1939-44 to przede wszystkim wiersze i piosenki poświęcone ojczyźnie. Powstanie Warszawskie skończyło się dla Krahelskiej równie szybko jak się zaczęło. Już pierwszego dnia boju została raniona na ul. Polnej, gdzie służyła jako sanitariuszka. Nie udało się uratować poetki. 

2 sierpnia zmarła w wyniku odniesionych ciężkich ran.

IV

Anna Świrszczyńska – Ostatnie polskie powstanie

Opłakujmy godzinę

kiedy się wszystko zaczęło,

kiedy padł pierwszy strzał.

Opłakujmy sześćdziesiąt trzy dni

i sześćdziesiąt trzy noce

walki. I godzinę

kiedy się wszystko skończyło.

Kiedy na miejsce, gdzie było milion ludzi,

przyszła pustka po milionie ludzi.

*

Anna Świrszczyńska (ur. 7 lutego 1909 w Warszawie, zm. 30 września 1984 w Krakowie) – polska poetka, dramatopisarka, prozaiczka, autorka wielu utworów dla dzieci i młodzieży.

V

Elke Erb – W podróży

Jak oni tutaj, on i ona,

rysunek na szybie,

siedzą, naprzeciw siebie, przy kawiarnianym stoliku,

pochyleni do przodu, wysocy i szczupli,

w ich głowach dryfy, lód.

Mnóstwo kosmicznej ciemności,

dla nich także grota. To napina

czas, och, Węgry.

W moim dzieciństwie w lesie

topory jasne.

Urodzone zostanie

dziecko w powijakach.

Gdzież jest Monika?

Przez morze,

jej figura na galionie,

spojrzenie w krąg.

02.10.08

przełożył Marek Śnieciński

*

Elke Erb (1938) – poetka, pisarka i tłumaczka. Jest jedną z najwybitniejszych autorek we współczesnej literaturze niemieckiej. Wydała ponad 20 książek, była wielokrotnie nagradzana za swoją twórczość, m.in. Roswitha Preis (2012), Georg-Trakl-Preis für Lyrik (2012), Ernst-Jandl-Preis (2013).

Marek Śnieciński – (1958) roku, poeta, eseista, tłumacz, krytyk sztuki, adiunkt w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, stypendysta w Literarischen Colloquium Berlin. W ostatnich latach opublikował: „Coitus sacralis” (2000), „Jak cię milczeć” (2004), „Andere Obsessionen” (2008).

źródło: Helikopter OPT

VI

Bogumiła Jęcek – ciepło zimno

pamięci S.W. „Dana”

drzewa znają wojnę.

jest zimna, chociaż

ma gorące kolory.

w gniazdach

pusto, nowymi domami

są leje po bombach, w wyprutych

pokojach poprute ciała.

łąki to już niełąki, tylko

zgwałcone dziewczyny.

trzeba się uczyć chodzić

po gołej ziemi.

krety drążą w białym

czarne korytarze.

wiersz pochodzi z Antologii „„Węzły, sukienki, żagle. Nowa poezja, ojczyzna i dziewczyna”, Kutno 2013

*

Bogumiła Jęcek – Poetka, laureatka wielu konkursów poetyckich. Jej utwory były prezentowane na antenie Polskiego Radia, publikowane w pismach „Akant”, „Fragile”, „Topos”, „Fraza”, "Arterie". Wydała dwa tomy poetyckie „Czarne koronki” – nagroda główna w XIX OKP „Dać świadectwo” (książka była nominowana do nagrody za najlepszy poetycki debiut na festiwalu „Złoty Środek Poezji”) i „Rozdziały” – wydawnictwo „Kwadratura”.

fot. Łódzki Dom Kultury

VII

Dorota Szatters ‒ 24. sobota, 29 lipca 1944 roku

Zdzisławowi Jeziorańskiemu

pseudonim. Jan Nowak

i łączniczce Teresce

szli w cieniu kamienic przy Złotej

skręcili w Wielką

minęli gruzowisko, przystanek omnibusów, 

dom przy Siennej 12

dłoń kleiła się do uchwytu teczki, koszula do wilgotnych pleców,

grzywka do czoła 

zatrzymali się przy kawiarni 

on poprawił sznurowadło 

ona włosy

było gorąco

zbyt gorąco, żeby ukryć broń - pomyślał

wyprostował się 

spojrzał w zakurzoną, okienną szybę 

odbicie mężczyzny nie patrzyło na nią

patrzyło na ulicę, domy, bramy

serce bije mu nadzwyczaj szybko - pomyślała koszula

boi się

z Siennej 18 przeszli przez podwórka na Śliską

jeszcze raz się rozejrzał

jezdnia z oddzielonym rynsztokiem i chodniki były puste

z otwartych na oścież okien dobiegały głosy kobiet i dzieci

dźwięki stukających łyżek, pokrywek

jak zwykle w porze obiadu

xxx

cząstki powietrza, przekazywały sobie wieści, 

wiatr przemieszczał je z zawrotną prędkością,

dlatego domy wiedziały, 

że z Londynu nie przywozi dobrych wieści

xxx

weszli w bramę pod 6-tym 

drugie piętro, drzwi pierwsze po prawej – powiedziała 

ja zaczekam

drewniane stopnie skrzypiały

poręcz chłodziła dłoń

zastukał

hasło, odzew, drzwi, krzesło, stół

słowa, że znikąd pomocy, 

jak kamienie spadały z jego warg,

ścinały rysy, podnosiły ciśnienie krwi,

koszule Bora, Prezesa, Grzegorza, Sęka i bluzka Haki czuły to wyraźnie 

żyły na skroniach pulsowały, gardła wysychały, mięśnie spinały

tężały stropy, ściany, kable

nagle piętro wyżej ktoś wodę puścił, gramofon włączył, 

talerz stłukł, potem tyłek

gdzieś pies zaszczekał, czajnik zapiszczał

zagłuszył ostatnie słowa

a tu rozkazy wydane, wici rozpuszczone

naftą, benzyną flaszki napełnione 

karabiny już nie śpią, handgranaty drżą

a tu młodzi już nie chcą czekać

młodzi bić się chcą

wiatr ze wschodu wpadł przez otwarte okno

skrzydłami trzasnął, papiery ze stołu zrzucił

biada – zaszumiał

biada!

Jan wstał

pożegnał się i wyszedł

schodził po schodach wolno, ciężko

stopnie trzeszczały

dygotała poręcz 

kiedy wychodzili

Trojanowa wołała Przemka na obiad

na pomidorową z kluskami

Bytom, 20 marca 2018 r.

*

Dorota Szatters – (ur. w 1959 r.) Ślązaczka, absolwentka politologii na Uniwersytecie Śląskim. Poetka, tancerka, kreatorka życia kulturalnego. Od lat związana ze śląskim środowiskiem literackim. Laureatka nagród i wyróżnień w konkursach poetyckich. Autorka dramatu „Trzy dni w piekle. Rozmowa Jezusa z Lucyferem”, tomu poezji „Szychta”. Jej wiersze i eseje publikowane były w Miesięczniku Społeczno - Kulturalnym "Śląsk", na antenie Polskiego Radia Katowice, w audycji Poczta Poetycka Macieja Szczawińskiego, w wydawnictwie branżowym WUG, na stronie chorzowskiego Portu Poetyckiego i Śląskiej Strefy Gender. Jej tekst "Jest nie ma" znalazł się na płycie Krystyny Stańko "Kropla słowa" uznanej przez czytelników Jazz Forum za najlepszą płytę jazzową 2012 r.