Żuchowska-Arendt, Past, Wicherkiewicz, Adamowicz, Łucyszyna, Bałdyga, Bowman

I

Agnieszka Żuchowska-Arendt

* * *

Wielcy poeci piszą wielkie dzieła

i wielce są zatroskani o stan sylabotonizmu,

że nikt już nie rymuje

i nie pisze o tym, co piękne,

że w wielkich miastach mali chłopcy

wciągają wielkie kreski

i śmieją się, że inni, to dopalacze mylą z koksem.

Wielcy poeci piją wódkę z wielkich szklanek

i niewiele się przejmują losem kotleta,

który już nie zobaczy swojej rodziny,

bo przecież nie ma oczu, tylko panierkę.

Wielka poetka

wielkiemu poecie

pierze gacie.

*

Agnieszka Żuchowska-Arendt (ur. 1983.) - poetka („Biała masa tabletek” 2005, „Gutenmorgen” 2019), autorka opowiadań („Znikomat” 2009), tłumaczka literatury z j. serbsko-chorwackiego; prowadzi Kółko Literackie w ramach krakowskiego APE (Autonomiczna Przestrzeń Edukacyjna), śpiewa w Krakowskim Chórze Rewolucyjnym.

II

Ambar Past – Dedykacje

Dedykuję ten wiersz mężczyznom którzy nigdy się ze mną nie przespali

dzieciom których nigdy nie miałam

wierszom których nikt nie napisał

Dedykuję ten wiersz matkom które nie kochały swych dzieci

Tym co pomarły samotnie w hotelu

i nikt im nie towarzyszył

Dedykuję ten wiersz autorowi graffiti na murach

Mężczyźnie i kobiecie

Bezimiennemu na torturach

Temu co nawet swego nie zdradził imienia

Dedykuję ten wiersz tym co krzyczą z bólu

Także położnicom

I krzykaczom na dworcu autobusowym

przy portalach bramy wejściowej na targowisko

Dedykuję ten wiersz samobójcom

Zapomnianym poetom

pokutującym w jakiejś antologii

Temu co myje trupy w kostnicy

Kobietom które sypiają ze wszystkimi

Tym co zawsze kładą się do łóżka samotnie

Dedykuje ten wiersz kumom i kumplom

którzy uprawiają miłość jakby byli z kamienia

Tym którzy obmywają się wodą z filiżanki

w Wielki Piątek i zamieniają się w ryby

Człowiekowi który chciał stać się krukiem

i tym wszystkim którym się śni że potrafią latać

Dedykuję ten wiersz Panu Gwiaździstej Nocy

Ognistemu Ptakowi

Szlochającym Muchom

i Zielonym Deszczom

Strażnikowi Miodu

Wspólnocie Braci Mniejszych

Człowiekowi w Masce która płacze

Chropowatemu Ślimakowi Ziemi

Wodzie Tryskającej z Czterech Stron Świata

Zbieraczowi Kory Drzewnej na Wino Ceremonialne

Dedykuję ten wiersz tym co grają na flecie i biją w bęben przed praniem bielizny w oczku wodnym

Tej co pluszcze się w górskim wodospadzie a włosy płucze wywarem z lilii

Tej co karmi piersią swe dziecko podczas zbiorów trzciny cukrowej

Tym co szukają tęczy w oleistej kałuży

Wioślarzom których ramiona śpiewają

Tym co podstawiają napój z kukurydzy pod deszcz żeby wypłukać z niego wapno

Tym co wodą napełniają dzbany

i przemierzają autostrady

Dziewczynce która zobaczyła świetliki

Dziewczynce z latarką w ręku

Dzieciom które skaczą po tlącym się ściernisku

Tym co biegają po ogniu

Tym co chowają swych zmarłych pod podłogą w kuchni

i śpiewają pośród szczątków

Temu co chce oszukać swą śmierć w łóżkach nieboszczyków

Temu co schodzi z gór aby nie poparzyły go gwiazdy

Temu co chwyta śmierć za rękę i prosi ją do tańca

Tym co mają wiele synowych i noszą iguany we włosach

Czarnoskórym sprzedawcom lodów na ziemi gorącej

Poławiaczom krewetek witającym o świcie kometę

Temu co podwija koszulę i woła o siekierę

Tej co sprzedaje tamales z rozmaitym farszem

Tym co zrywają kukurydzę żeby zjadać ją na surowo

i uwiązują za ogon psa – złodzieja kurczaków

Tym co potrząsają kastanietami

i zabijają z miłości

Tym co chowają się w mysią dziurę na pogrzebie przyjaciela

Poecie który nie potrafi zejść z dachu bo jest za bardzo zakochany

Temu co robi ile może

Dedykuję ten wiersz tym co nie chodzą do kawiarni

ani na basen nie umieją rozmawiać przez telefon

Tym co nie przestępują progu banków

i nie pokazują się w telewizji

Tym co chodzą do wieczorowej podstawówki

i otrzymują listy miłosne z błędami ortograficznymi

Poetom którzy nie napiszą żadnego wiersza

Kelnerom przełykającym swoje poczucie godności

Staruszkom piorącym cudze ubrania

Tym co nie mają odwagi powiedzieć tego co myślą

ani podnieść głosu

Tym co nie odważą się być szczęśliwe bez zgody mężczyzny

Tym co śpią gdzie popadnie a w tłumie nie pisną ani słowa

Kobietom które kładą się spać w fartuchach

z myślą o robocie podczas gdy ich mężowie mają przedwczesny wytrysk

Tym co wstają po ciemku pod palmowym dachem bez ścian

Tym co pieką tortille w lepiankach

Tej co spaliła sobie włosy

i sadzą poplamiła spódnicę

Tym co na słonecznym dachu uprawiają chilacayotes

i nie mają gdzie usiąść bodaj ma chwilę

Tym co śpiewają dzieciom kołysanki w języku tzotzil

i mają brud za paznokciami

Zbieraczom bawełny i kawy

Tym co koszą trawę

Tym co sadzą nopales i żywią się posoloną tortillą

Nocnemu stróżowi który także w dzień pracuje

Kobiecie w dziurawych pantoflach która ściele co rano setkę łóżek

Bezzębnemu starcowi który handluje gumą do żucia na plaży

Tym co podróżują na stojąco do ziemi kakaowców

Tym którym od smutku poczerniały twarze

i bliznę płaczu skrywają w głuchocie

Dedykuję ten wiersz zakutemu w kajdanki

Dzieciom bitym przez pijanych rodziców

Kobietom pilnującym cudzych dzieci a swoje własne oglądającym co dwa tygodnie

Tej co zmywa podłogi w szkole i nie potrafi się nawet podpisać

Tym co jadają w przytułku

Kalekom skulonym wokół pieca w jakiejś piekarni

Tym co obsługują łaźnie publiczne

i zamiatają o świcie ulice

Tym co tańczą w kabaretach

i mają już tego dosyć

Dedykuję ten wiersz murarzowi umierającemu w domu który zbudował dla kogoś innego

Poecie podczas czuwania przy jego zwłokach z ustami zamkniętymi na wieki

Tym co uciekli nocą gdy lawa wulkanu wdzierała się do ich kościoła

Sąsiadom którzy zdążyli pochować swe dzieci

jedno po drugim rok po roku

Tym zmuszonym sprzedawać swe dzieci swą krew i swoje ciało

Tym co nic nie mają do stracenia

Dedykuję ten wiersz zdesperowanym chłopom którzy wdarli się na ziemię właściciela

Tym co kopią tunele pod twierdzą pieniądza

Tym co podkładają ogień pod rafinerie cukru

Tym którzy nie rzucają cienia i w noc bezksiężycową patrzą z mostu

Trzynastolatkom ruszającym do partyzantki

którzy zadają się po raz pierwszy z kobietą w górach

Ten wiersz jest dla dwóch rannych

Dla Kostuchy albo Łysej

Dla małej Olgi w obozowisku guerilleros

Dla bezdomnych brudasów przeganianych przez wszystkich

Dedykuję ten wiersz dzieciom z krajów w których prawda jest prawie zabroniona

Tym co przybrali inne nazwisko

i przez całe lata nie kontaktują się z rodziną

Tym co nigdy ze sobą nie dzielili łoża

a pochowano ich w zbiorowej mogile

Dedykuję ten wiersz matce szukającej syna w amfiteatrze

wśród innych wierszy z odciętą głową

Tej która nie może rozpoznać swego nieboszczyka

i każdego żegna uściskiem.

Przełożyła Krystyna Rodowska

*

Ambar Past (1949) – poetka, malarka, graficzka, ilustratorka książek, tłumaczka, wydawca. Założycielka i dyrektor pisma „La Jicara”. Autorka wielu książek poetyckich, m.in. La fe (2003), Caracol de aire (2004), czy Huracana (2006). Jej wiersze opublikowano m.in. w antologii Biura Literackiego: "Umocz wargi w kamieniu" (2011). Mieszka w Meksyku.

III

Joanna Wicherkiewicz

***

w roku szczura

na włoskich cmentarzach

kolejki do nieba

dzwon wybrzmiewa

żałobny nokturn

tworzywo wyrwało się twórcy

i drąży lęk

tym jeszcze lekko i sprośnie

tamtym strach zasłania okna

na mapie świata kalekie szańce

chcą zatrzymać śmierć

w roku szczura

otrzymaliśmy półtora metra na człowieczeństwo i wiemy

że to nie wystarcza

więzimy się w małych rajach

uparcie powtarzamy

zostaję w domu

zostaję w domu

to nasz największy heroizm

zostać w domu

i pozostać człowiekiem

*

Joanna Wicherkiewicz: urodzona w 1971 roku w Mławie. Lata dzieciństwa spędziła w Żurominie. Czas studiów związała z Olsztynem. Aktualnie mieszka w Uniejowie. Szczęśliwa matka i żona. Z wykształcenia nauczycielka. Jej wiersze publikowane były w: „Poezji Dzisiaj”, „Protokole Kulturalnym”, ,,Interze”, ,,Obszarach Przepisanych”, ,,Wytrychu”, „Akancie”, „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Kulturalnej”, „Helikopterze”, „Artefaktach”, „Kronice Mazowieckie”, „Biuletynie Uniejowskim”, „Uniejowskich Stronach”, „W Uniejowie”, ,,Lirydramie”, na portalach PoeciPolscy.pl, pisarze.pl, nowemysli.pl, szuflada.pl, w almanachach oraz kilku antologiach. Na podstawie jej poezji powstał koncert poetycko -multimedialny w reżyserii Małgorzaty Szyszki, śpiew Aldona Jacórzyńska, muzyka Anna Jędrzejewska. Wydała tomiki: „Okruchy codzienności”(wyd. TPU 2015 r.), ,,Dysharmonie” (wyd. ANAGRAM 2018 r.)

oraz ,,Kim jest Zachary? (wyd. ANAGRAM 2020 r.),

Fot. Wiesław Leszczyński

IV

Anna Adamowicz – układy. kościec

w okupowanym przez nas mieście wszystkie muzea

są zamknięte, wszystkie galerie sztuki wymarłe

– pozostało mi zwiedzanie aryjskiego ciała

więc krążę z palcami pod otoczką mięśni

i rozczula mnie każdy szew, każda chropowatość,

każdy zrost po złamaniu. oczyma wyobraźni

widzę te kości wybielone i umyte, poskładane starannie

od ud przez żebra aż po kosteczki słuchowe

pozbawione błony bębenkowej nie mogą zadrżeć

od piosnek propagandy, ponieść ich w głąb

Europy wibrującej pierwszorzędnym kamertonem,

łykającej wszystkie kostki aż do zadławienia

*

Anna Adamowicz (ur. 1993) – autorka książek poetyckich „Wątpia” (Wydawnictwo Kwadratura, Łódź 2016) i „Animalia” (Biuro Literackie, Stronie Śląskie, 2019). Finalistka XIX OKP im. J. Bierezina. Mieszka we Wrocławiu.

Śladem poetki w Babińcu: https://www.facebook.com/…/a.320315781691624/351058101950725

V

Oksana Łucyszyna

pomnik

nie płacz, głupku

czterdzieści lat to nie koniec życia

a w użhorodzie postawią ci pomnik

jak postawili niemcy kochankom goethego

bo za natchnienie też się należy nagroda

nie mogę ci tego zagwarantować

ale nadzieja zawsze jest

kiedy mieszkałam w domu byłej teściowej

i ona kręciła palcem koło skroni

broniłam się – czekajcie, jeszcze wam na domu powieszą

tablicę pamiątkową

niech tam na drzewie za płotem przybiją

mówiła ona

bo na ścianach za gałęziami nie widać

zwłaszcza latem

niech i tak będzie

w tym można ustąpić

jeśli wykuję u władzy dla ciebie pomnik

staniesz na piedestale

i zawołasz – exegi monumentum aere perennius

tak i ja wołałam

u ciebie w domu, kiedy się kłóciliśmy

i mówiłeś mi że masz dziewczyn od pyty

dla pyty regalique situ

pyramidum altius

to nie twoja ameryka

gdzie można po turecku siadać na stoliku

i palić palić papierosy

na durne twoje przylizane włosy

u nas w użhorodzie gołębi dostatek

nie płacz, głupku

nie zostawię cię

Przełożyła Aneta Kamińska

*

Oksana Łucyszyna (1974) – ukraińska poetka i prozaiczka. Urodziła się w Użhorodzie, od 2001 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych. Ukończyła filologię angielską i francuską oraz gender studies. Autorka tomików poetyckich: „Uswidomłena nicz” (1997), „Orfej Wełykyj” (2000) i „Ja słuchaju pisniu Ameryki” (2010), zbioru opowiadań „Ne czerwonijuczy" (2007) oraz powieści: „Sonce tak ridko zachodyt'” (2007), „Iwan i Feba” (2019). W ramach stypendium Fulbrighta pracowała w Polsce nad doktoratem na temat Brunona Schulza i Waltera Benjamina. Jej wiersze były publikowane w „Poboczach”, „ArtPapierze” i antologii „Cząstki pomarańczy. Nowa poezja ukraińska” (2011; tłum. Aneta Kamińska).

VI

Zofia Bałdyga – suflerkom

Boi się istot, które krwawią, a przecież w nim też to płynie.

Szumi za półprzymkniętymi drzwiami. On się boi, nie słyszy.

A może wystarczy tak po prostu żyć?

Pozwolić ciału oddychać w rytmie starszych gatunków.

Daję Ci pierwszeństwo na ostatnich pasach.

Ty mi zabierasz przestrzeń, ja sobie słowa.

Gdzieś tutaj ostatnio widziano podejrzany synonim

lekko wytarty znaczeniowo. Odniosłam liście do lasu.

Ty mi dajesz przestrzeń, ja tobie słowa

walutą jest echo. Kończy wers

który zaczął oddech.

*

Zofia Bałdyga (1987) – warszawianka, autorka książek poetyckich „Passe-partout” (Warszawa 2006), „Współgłoski” ( Nowa Ruda 2010) oraz „Kto kupi tak małe kraje” (Warszawa 2017). Absolwentka Instytutu Slawistyki Zachodniej i Południowej UW. Tłumaczka najnowszej poezji czeskiej i słowackiej. Mieszka w Pradze. Współredaguje „Drobiazgi”.

VII

Catherine Bowman

Zlew

Uwielbia rozmawiać przez telefon

przy zmywaniu naczyń po kolacji,

dowiadywać się co słychać w odległych miejscach

lub rozwiązywać problemy bliżej domu,

namierzać tych, z którymi dawno straciła kontakt

lub kogoś poznanego niedawno. Uznaje,

że działa na nią terapeutycznie spłukiwanie

konsekwencji. I tego, co czuje

w żołądku, gdy ktoś, kogo kocha

przeciągle milczy. A w ciemności

pod zlewem, pośród kolanek rur, zestaw kluczy

nasadowych, zawieruszony szpagat, stalowa girlanda,

kanalizacyjny smród, kołtuny druciaków, symbole

oleistych namaszczeń, zepsuty kompas nieodmiennie

wskazujący południowy wschód, spleśniałe kodeksy,

skłębione ogonki kurzu jak pamiątki po lepszych dniach,

packa na muchy w kształcie ryby z niebieskimi rogami,

sfermentowane dusze zmarłych, ogniste widma,

uwięzione w butelkach, obok płynu do zmywania,

wirujące w mazi opary alkoholu, zamknięte w puszkach,

zalane octem, nabijane na widelczyk, pyszne dodatki do krakersów,

gromadzone kłosy traw, resztki świeczek.

Z tyłu w zapomnianym kącie

stara puszka po kawie, a w niej smalec

po miesiącu rozpustnych niedziel,

na nim inkrustacja księżycowej ćmy, wschodząca — poranna gwiazda.

Przełożył Janusz Solarz

*

Catherine Bowman urodziła się w El Paso w Teksasie. Otrzymała tytuł magistra z twórczego pisania na Columbia University w 1988 roku. Jej nauczycielem i promotorem był Josip Brodski. Jest uznaną autorką kilku wyborów poezji, w których żongluje językiem jak niewielu innych amerykańskich poetów współczesnych. Jeden z krytyków tak pisał o jej wierszach: „Te rozdzwonione, rozchwiane, często podstępnie medytacyjne wiersze należą do najbardziej interesujących i formalnie odkrywczych, które wyszły spod pióra żyjących amerykańskich poetów”. Bowman mieszka w Bloomington w stanie Indiana, na farmie gdzie jej towarzystwo to kilka pięknych koni. Spotkaliśmy się kilkakrotnie, jako że uczymy obydwoje na Indiana University, by porozmawiać o poezji. W jej biurze, wśród artystycznego nieładu, zdeterminowany poszukiwacz odnalazłby wiersze wielu polskich poetów w tłumaczeniu na angielski.

#poniedziałkizJanuszemSolarzem