Bobak, Sztachelska, Velaj, azurkiewicz-Stefańczyk, Starowojt, Klakla, Rich

 I

Małgorzata Anna Bobak

czerwone lakierki

mamie Jasi

historia zaczyna się od spaceru przez wieś

przystańmy na chwilę

aby zobaczyć ulicę kościół pocztę remizę bar

i kiosk można tu kupić bilet na PKS i spirytus salicylowy

ale dziewczynka patrzy na lizaki w kształcie kogucików

od nich usta robią się czerwone

jak kwiaty dzikich róż (rosną pod kościołem)

skrzynka do której dziadek wrzuci list

i wóz strażacki co pędzi ulicą

wtedy kury uciekają w głąb podwórek

jeśli nie zdążą ochlapuje je czerwień

czerwona pomadka na ustach ekspedientki

zawsze wydaje się za jaskrawa

za resztę można kupić garść kruchych krówek

tylko że teraz wszyscy patrzą

na czerwone lakierki ze stolicy

idą razem przez wieś - dziadek wiedział dużo o miłości i śmierci

uczył ludzi milczenia i szacunku do ziemi

zanim zaczął patrzeć na wszystko z pułapu

gromowej skazy na niebie był dobrocią

domy rozdzielał po wędrówce ze wschodu

z rządowym przykazem tak czule

że zapomniał o sobie

kiedy nie wracał długo z Warszawy dom trwał w milczeniu

uparcie w czekaniu sikorki otwierały dziobami za rześkie poranki

jaskółki zamykały za długie wieczory

a z każdym zamknięciem ubywało wielkiej kuli na niebie

kiedy ma się cztery lata bociany wydają się jakieś większe

psy za duże każda gąska do oswojenia a królik do przytulenia

ale kiedy wraca dziadek

nic się nie liczy można tak iść i iść przez wieś

aż minie pora obiadowa i wystygnie barszcz z ziemniakami

któregoś dnia dom zamilkł na rok i dłużej

zamilkł głośniej niż kiedykolwiek przedtem

później jaskółki zatrzasnęły drzwi stajni

stał smutny koń - nikogo nie trzeba było uczyć milczenia

łzy starych i młodych kobiet jednakowo chowały w kąty

tylko którejś długiej nocy zaskrzypiała stara szafa

i dziewczynka wyszła z niej z lalką i misiem

budząc perlistym śmiechem całą rodzinę

mówiono przy śniadaniu że dziadek wrócił na chwilę

i nikt nie ośmielił się odebrać zabawek

choć do urodzin było daleko

*

Małgorzata Anna Bobak - założycielka i członkini Polskiego Stowarzyszenia Haiku. Członek zarządu Związku Literatów Polskich - Oddział Opole. Związana z Wolną Inicjatywą Artystyczną - WYTRYCH z Rybnika i z Poetami Pszczyńskimi. Laureatka konkursów poetyckich. Autorka sześciu tomików: Brzydka (2012), Żywot Pliszki (2012), Medalik bez łańcuszka (2015), Juzine (MINIATURA, Kraków, 2016), Co pachnie ciszej (El-Artpress, Wrocław 2018) i Papierowe serwetki (ANAGRAM, Warszawa, 2019). Jako twórczyni haiku zadebiutowała w 2017 roku na łamach 155th WHA Haiga Contest (Japonia). Jej utwory znalazły się w wielu antologiach. Publikowała na łamach Śląska, Wytrycha, Papierowego Żurawia, LiryDramu i Akantu. Wiersze prezentowano w Ogrodowych Czytaniach Czwartkowych, Zawierszujmy Bielsko, Gazecie Kulturalnej, Gazecie Pszczyńskiej, Migotaniach, Babińcu Literackim , KUZU (japońskim miesięczniku), ARTIST (Niezależnej Inicjatywie Poetycko¬satyrycznej), Mega*Zine Lost & Found, POST SCRIPTUM, w Biuletynie Literackim wydanym na 30 lecie ANAGRAMU, oraz na portalach: PoeciPolscy.pl, pisarze.pl, Sofijon.pl., Kuźnia literacka.

Prowadzi Salon Literacki przy Nyskim Domu Kultury oraz jest pomysłodawcą i głównym koordynatorem Nyskiej Nocy Poetów.

II

Iwona Sztachelska

Kości zostały rzucone

w czterech ścianach milczenia

krwiak boli najmniej i wcale nie muszę

się wstydzić że jestem ścierką którą można

wytrzeć podłogę i gębę rozmazać początek

z tulipanów i afrodyzjaków bez żadnej okazji

łza słona jak zupa

gorzka jak bilans strat bo po stronie zysków

jedynie dzieci zahukane jak noc

które przecież potrzebują ojca

sama sobie nie poradzisz kurwo

nic nie potrafisz

ślubowałaś

i tak nikt nie uwierzy

nie zapominaj kim jestem

gdyby nie ja zgniłabyś w tej dziurze

nawet pies z kulawą nogą...

nie mam żadnej kochanki gówno wiesz

wstawaj!

najbardziej krwawi samotność

i nie daje się ukryć za okularami Ray Ban

a tym bardziej za szarą sukienką z lumpeksu

za wykrętną odpowiedzią na straszne pytanie:

jak ty sobie bez niego poradzisz dziecko

*

Iwona Sztachelska – rocznik ‘83; niepoprawna polonistka i realistka; autorka „skutków ubocznych”; szlifuje kolejny tomik „spowiedź z milczenia”; skrzyżowanie kota z jeżem; Mieszka z Rzepą na Mazurach.

#piątykonkursbabińca

#konkursowasobota

III

Olimbi Velaj

poza czasem

spalił się czas

ponad naszymi słowami

ponad krzykami ciał

najbardziej szalony

jaki znałam

chyba wszyscy wiedzieli

o naszym pragnieniu

widzieli to na własne oczy

my nadzy

w te przygaszone popołudnia

bez pomysłu na cokolwiek innego

byliśmy gotowi na śmierć

bez przeszłości

bez jutra

*

tłumaczenie Agnieszka Herman

*

Olimbi Velaj - (ur. w 1971 r. w Mallakastrze) albańska poetka i dziennikarka. Ukończyła studia filologiczne na Uniwersytecie w Elbasanie, a następnie antropologiczne na Uniwersytecie Sofijskim. W roku 1999 była jedną z sygnatariuszek petycji przeciwko bombardowaniu Jugosławii przez samoloty NATO. Pisze artykuły do wielu czasopism albańskich (Ballkan, Gazeta Metropol). Jako dziennikarka uczestniczy w międzynarodowych projektach dotyczących zwalczania handlu ludźmi.

W 1998 roku wydała tomik poezji Çastet vdesin nën akrepa oresh (Chwile, które znikają pod wskazówkami czasu). Pięć lat później ukazał się nakładem wydawnictwa Aleph drugi tomik jej utworów: Qenia pasdite (Popołudniowa egzystencja) w wersji dwujęzycznej (albańsko-angielskiej). W 2005 r. reprezentowała Albanię na Międzynarodowym Festiwalu Poezji w rumuńskim Curtea de Argeș, gdzie nominowano ją do Nagrody Bałkańskiej.

IV

Marta Mazurkiewicz-Stefańczyk

Ugryź się w język

Chciałaś to powiedzieć

bez względu

na konsekwencje

Ugryź się w język.

Poczujesz smak krwi

w ustach

może to wystarczy.

*

Marta Mazurkiewicz-Stefańczyk – krakowianka, autorka tomików: "Linoskoczek", „Orzech”, „Mozaika” i „Trzecie oko” – książka została wyróżniona tytułem: Krakowska Książka Miesiąca w listopadzie 2019.

Dokonała wyboru i opracowania pozycji książkowych: "William Shakespeare, Myśli", tłum. Macieja Słomczyńskiego oraz "Dlaczego zając? Wiersze poetów krakowskich o dzieciach i dla dzieci".

Obecnie jej pasją, oprócz literatury, jest fotografia.

fot. Dariusz Stefańczyk

V

Iryna Starowojt

***

Chłoptasie-dyplomaci z emocjami emu,

nie mieści się wam w głowie,

że można urodzić się w komorze gazowej

i zamiast zdechnąć,

rosnąć jak toczygroszki,

napompować i kopnąć

futbolowy globus świata.

Że można

lubić ze wschodu na zachód.

Uczyć się dyfuzji prawdy i krzywdy

na szczegółowych nieprzypadkach codzienności,

przyjmując od was współczucie

i pomoc humanitarną ze słów.

I można w jednym pokoleniu

przejść z czegoś gazopodobnego

w wodę ognistą i łupki.

Jesteśmy narodem-źródłem energii.

Chłoptasie-dyplomaci z krajów,

w których zachodzi słońce,

teraz wam na wszystkich

został tylko dyplo-mat.

Szukajcie zioła na ludzkie szaleństwo.

Patrzcie i nie odwracajcie wzroku,

archiwizujcie screenshoty,

jak nasze chłopaki –

też pokojowe, jak rośliny –

nagle rosną na wojnę,

stają się kaktusami, agawami,

potem – tekilą.

Jak siwieją nasze dzieci,

jak zwęglają się nasze miasta,

jak trupy spadają z nieba,

jak żywi zakopują się w ziemi.

(Pierwszy anioł wzrok swój zakrywa.)

Jak jest wam strasznie

wygodnie

po drugiej stronie

ekranu.

30 sierpnia 2014

Przeł. Aneta Kamińska

*

Iryna Starowojt (1975) – poetka. Urodziła się i mieszka we Lwowie. Pracowała jako docent katedry teorii literatury Lwowskiego Uniwersytetu im. Iwana Franki, obecnie docent katedry kulturologii Ukraińskiego Katolickiego Uniwersytetu. W latach 2009-2011 prowadziła też zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Autorka dwóch tomików poetyckich: Wże ne prozori (1997) i Hroninhenśkyj rukopys (2014). Jej wiersze były publikowane w antologii Wschód – Zachód. Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy (2014; tłum. Aneta Kamińska) oraz w internetowej wersji pisma „Wakat” (tłum. Aneta Kamińska).

#środyzanetąkamińską

VI

Kla kla

kultura g.

za kilka lat poprosimy żeby jednak

schowała te piegi pomalowała paznokcie

rozjaśniła uczesała włosy uśmiechała się

by nam było miło sformatowała stopy do

butów na obcasie wydepilowała dzikość

zamiast krzyku lustro zamiast lasu wybieg

za głos za procę damy krzyż

odbierzemy weźmiemy

nabierze

kultury nawet nie zauważy

pod ciężarem sztucznych

rzęs w których tak jej ładnie

*

Ka Klakla - urodzona w Krakowie. Pisze, maluje, projektuje, redaguje, fotografuje. Nie gra i nie śpiewa, ale tańczy i jest milczącą częścią zespołu Kriva Drina.

Poezja:

Publikacje w Babińcu Literackim, wyróżnienia i nagrody w konkursach poetyckich.

Antologia poezji 111 Babiniec Literacki i DF 2020

Fraza nr 1-2 2020 pismo literackie wyd. Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne Fraza

Almanach wierszy doraźnych BL 2020

Zbiór wierszy „Żałoba po kocie” DF 2020

Antologia pokonkursowa „Śpiewać każdy może” Nowa Ruda 2021

Proza:

Powieść „Łotrzyca” – Nagroda główna w IV edycji konkursu im. M. Słomczyńskiego, KA 2020

Opowiadanie „Szkarłat” – Nagroda główna w konkursie Pigmalion Fantastyki 2020

Antologie „Następni” oraz „SLApidarni” – KA 2019

Zbiór opowiadań „Pobudka” - Nominacja w Ogólnopolskim Konkursie na Autorską Książkę Literacką Świdnica 2020

Laureatka konkursu „Wiedźmy” Fabryki Słów 2021 – opowiadanie „Czerwony Las”

VII

Adrienne Rich

MARGANITA

przy dębowym stole pod wentylatorem na

suficie

pochylona Marganita podlicza

długi zmarłej kobiety.

Zrzuca z nóg sandały, popija

colę z puszki, wsuwa ostatnie banknoty

pod kandelabr. Jest tutaj,

bo nikogo innego nie było, kiedy jej wróg,

wyniszczony szkielet, umarł. Jej miłość.

Jej bliźniak.

Marganita najpierw śniła o infuzji,

intensywnej terapii,

chirurgicznej stali,

dopiero potem je zobaczyła. Jest taka

nieżyciowa,

przecież wiesz, mawiali.

To artystka, wyjechała.

Teraz, u siebie, Marganita klei skrzydła z

miedzianych piór, rozbija zielone i

bezbarwne

butelki na upuszczające krew drobiny,

roztłuczone w szablony piasku,

nacina lustra, aż popękają, i wtyka je

w wybielone morską wodą konary, upija

się złotym płynem o nazwie robaka,

zapomina

o swoim największym wrogu, bliźniaku;

nacina swój nadgarstek w urodziny.

Znowu śni jej się szpital.

Kiedy byli jednocześnie dziewczyną i

chłopakiem, chłopakiem i dziewczyną,

wykręciła mu ramię do tyłu

za to, że trzymał w kartonie sztuczne rzęsy

i paznokcie, kolekcję welonów, sznur

pereł,

dała za wygraną i słuchała jego opowieści

oddychała ich wspólnym oddechem, on jej,

mieli imiona, które znali tylko oni dwoje.

Marganita w mieszkaniu, w którym nikogo

już nie ma:

ani bratanka, ani bratanicy,

ani nikogo z parafii

—są w ukryciu, na emigracji, zaginęli?

dokąd wyjechali?

Marganita wraca, bo inaczej nie potrafi,

podsumowuje to, co zostało:

przemoczona deszczem książeczka

czekowa, portrety

wycięte nożykiem z albumu,

kolory zmielone na proszek, pędzle i

pałeczki

do malowania powiek, rzęs, brwi

perełki zapachowe do kąpieli, tubki

gliceryny

—zbytki martwej kobiety.

Marganita zajmie się

tym wszystkim. Zapłaci przynajmniej

czynsz za ostatni miesiąc. Skrzydła

wentylatora

unoszą rogi luźnych kartek,

światło, już coraz słabsze, sączy się przez

koronkę w oknie,

a ona musi wyjść coś zjeść. A więc

można sprowadzić nienawiść i miłość

do kilku kolumn z liczbami,

do bólu brzucha, do jednej dopilnowanej

sprawy, do tego, że coś się zrobiło.

1989

*

MARGHANITA

at the oak table under the ceiling fan

Marghanita at the table counting up

a dead woman’s debts.

Kicks off a sandal, sips

soda from a can, wedges the last bills

under the candelabrum. She is here

because no one else was there when wornto-skeleton

her enemy died. Her love. Her twin.

Marghanita dreamed the intravenous, the

intensive

the stainless steel

before she ever saw them. She’s not

practical,

you know, they used to say.

She’s the artist, she got away.

In her own place Marghanita glues bronze

feathers into wings, smashes green and

clear

bottles into bloodletting particles

crushed into templates of sand

scores mirrors till they fall apart and sticks

them up

in driftwood boughs, drinks golden

liquid with a worm’s name, forgets

her main enemy, her twin;

scores her wrist on a birthday

dreams the hospital dream.

When they were girl and boy together, boy

and girl

she pinned his arm against his back

for a box containing false

lashes and fingernails, a set of veils, a

string of pearls,

she let go and listened to his tales

she breathed their breath, he hers,

they each had names only the other knew.

Marghanita in the apartment everyone has

left:

not a nephew, not a niece,

nobody from the parish

—gone into hiding, emigrated, lost?

where are the others?

Marghanita comes back because she does,

adding up what’s left:

a rainsoaked checkbook, snapshots

razed from an album,

colors ground into powder, brushes, wands

for eyelids, lashes, brows,

beads of bath-oil, tubes of glycerin

—a dead woman’s luxuries.

Marghanita will

take care of it all. Pay if nothing else

the last month’s rent. The wings of the

fan

stir corners of loose paper,

light ebbs from the window-lace,

she needs to go out and eat. And so

hating and loving come down

to a few columns of figures,

an aching stomach, a care

taken: something done.

1989

*

Adrienne Rich (1929–2012) – jedna z najważniejszych, wielokrotnie nagradzanych amerykańskich poetek, wpływowa intelektualistka, eseistka i feministka. Nazywana głosem ruchu feministycznego i obrończynią praw mniejszości seksualnych. Oprócz zagadnień polityki tożsamości poruszała też w swojej poezji tematykę antywojenną, była zaangażowana w ruch praw obywatelskich i protesty przeciwko udziałowi USA w wojnie w Wietnamie.

*

Ludmiła Makuchowska-Hilton – literaturoznawczyni, tłumaczka. Absolwentka wrocławskiej polonistyki i anglistyki. Tematem jej pracy doktorskiej była angielska poezja metafizyczna. Obecnie pracuje nad przekładami zbiorów Adrienne Rich, Natashy Trethewey i Mary Szybist.

Redakcja przekładów: Ewa Rajewska i Kacper Podrygajło